Selenay YAĞCI
Seyahat kısıtlamalarının devam etmesi ve yaz dönemi ile ilgili umutların azalması, turizm dalını önemli bir finansman sıkıntısıyla karşı karşıya bıraktı. Kesimin farklı alanlarında faaliyet gösteren turizmcilerin ortak kaygısı, ötelenen kredilerin ödeme vaktinin yaklaşması. Pandemide kredi yükünün altına giren turizm bölümü, finansal meselelerin tahlili için bölüme yönelik özel bir çalışma ve dayanak bekliyor. Kredi borçlarını kredi ile kapamaya hazırlanan bölüm, bankaların yapılandırma koşullarının daha insafl ı olmasını ve KGF ve Eximbank üzere ucuz kredilere ulaşabilmek için de takviye talep ediyor. Turizmciler, özel bir çalışma olmazsa, bölümün Eylül’de kredilerin yükü altında kalacağını belirtiyorlar. Kesim, hükümetten 2 yıl ödemesiz, 5-10 yıl vadeli kredi talep ediyor. Dal temsilcileri, geçen hafta ‘Turizm Haftası’ vesilesiyle ziyaret ettikleri Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ve Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’a bu husustaki bilgileri ve taleplerini bir rapor halinde sunduklarını ve çalışma yapılacağı bilgisini aldıklarını açıkladılar.
Ruslar Mısır’a yöneldi
Turizmde 2021 dönemi beklenilen üzere olmadı. Kaynak pazarlardan Rusya, uçuşları hazirana kadar durdurdu. Rusya’nın Mısır’a charter uçuşlara müsaade vermesi de Türkiye turizmi için uygun haber olmadı. Almanya ve İngiltere’de de seyahat yasaklarının kaldırılması şimdi netlik kazanmadı. Birçok çeşit operatörü planlarını hazirana erteledi. Hal bu türlü olunca turizm, bir yandan döneme hazırlanmaya çalışırken, bir yanda da geçen yıldan gelen kredilerin yükü ile karşı karşıya kaldı.
“Turizmde 14 aydan beri hareket yok”
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Akdeniz Bölge Temsil Konseyi Lideri Ferit Turgut, Kredi Garanti Fonu dayanaklı kredilerin 6 ay ödemesiz, 3 yıl ödemeli yapıldığını hatırlatarak, bunların ödeme vaktinin geldiğini söyledi. Turizmde 14 aydan beri hareket olmazken, kredilerin ödenmesinin dalı zorlayacağını söz eden Turgut, şunları anlattı: “Geçen yıl Antalya’ya gelen 3,5 milyon turist 20 büyük operatörü besledi. Acentelere kaynak yaratamadı. 2021 döneminde da kesimin yüzde 98’i sorunda kalacak. Burada 2 yıl ödemesiz, 10 yıl vadeli kredi dayanağı talep ediyoruz. Bu birtakım şirketlere, yapıldı. Avrupa’da faizsiz, 10 bin Euro takviye verildi. Taksitlerini de vadesini de şirketlerin kendileri karar verdi. Haziran, temmuz ve eylül ayları taze para beklenen aylar, fakat şimdi bilinmeyen. 6 ay boyunca dalın dayanağa muhtaçlığı var. Çalışma olmazsa, eylülde bölüm krize bağlar. Turizmde dışardan gelen 1 Euro, içerde 6.5 Euro yaratıyor. Kaybettiğimizde 7.5 Euro kaybediyoruz, 1 Euro değil.”
“2021’de borcu borçla kapatabileceğiz”
Güney Ege Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (GETOB) Lideri ve Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Lider Yardımcısı Bülent Bülbüloğlu, turizmcilerin 2020 yılında küfelerini borçla doldurduklarını, 2021 yılına girerken sırtlarında borç yükü olduğunu hatırlattı. Turizmcinin yüksek faizinin altından kalkamayacağını hatırlatan Bülbüloğlu, şimdiden tedbir alınmazsa eylülde dalın zora gireceğini kaydetti. Bülbüloğlu, “Kiracılar borçlandı, pandemiye yatırımda yakalananlar oldu. 2020’de kesim kredilerle desteklendi ve 2021’e gelince borcu borçla kapatabileceğiz. Şu anda turizmde hala işler yolunda değil. Bu sebeple ucuz krediye ulaşmamız gerek. Eximbank ya da KGF kredilerinin ulaşılabilir olması gerek. Şu an ulaşılabilir durumda değil. Kredilerimizi kapatabilmek için kaynağa muhtaçlığımız var” dedi.
“Bankalar yeni faizle öteliyor”
TÜRSAB Lideri Firuz Bağlıkaya, kesimin kredi borçlarının uygun kurallarda ve faiz oranlarıyla tekrar yapılandırılması ve alınan tedbirlere ek olarak bankacılık kayıtlarına ait sicil aff ı getirilmesi ehemmiyet arz ettiğini belirtti. Bağlıkaya, “Ötelenen kredilerde bankaların yeni kurallar öne sürüyor. Krediler ödenemediği için daha uygun koşullarla ötelenmesi gerekirken tam bilakis bankalar bu durumu fırsata çevirerek döviz cinsi ödemelerde daha yüksek faiz oranları ile kredileri yeniliyor. Bölümünün bu güç gününde yeni kredi talepleri karşılanmadığı üzere dala nerdeyse ipotek karşılığında dahi kredi verilmiyor. Verilen kredilerin uygun faiz ve uzun vadede olması da hayati ehemmiyet taşıyor” dedi.
“Turizme bağlı dallar de dahil edilmeli”
Turizm tedarikçilerinin de zorda olduğunu belirten Antalya Organize Sanayi Bölgesi İdare Şurası Lideri Ali Bahar, şunları söyledi: “Turizme dayalı tedarikçiler, hizmet kesimleri ve sanayi tarafından da birebir girdi sıkıntılarının devam ettiğini söyleyebiliriz. KGF dayanaklı krediler 6 ay ödemesiz 3 yıl ödemeli yapılmıştı. Bankalar bunu uzatma yoluna gittiğinde 7,5-9 oranındaki faizle alınmış dayanakları yeni bir faiz oranı dayatılarak uzatılıyor. Haliyle bu takviye olmaktan çıkıyor, faizden faiz kazanan finansal bir gaddarlığa dönüşüyor. Çabuk biçimde Antalya, Aydın, Muğla, İzmir, Bodrum, Dalaman üzere bölgelerde kredi garanti fonu dayanaklı kredilerin, turizm ve turizme bağlı dalları dahil ederek 1 yıl ödemesiz 5 yıla çevrilmesi gerekiyor. Yeni faiz oranıyla faizden faiz kazanılmaz mantığıyla söylüyoruz. Yeni faiz oranıyla takviye değil. 6 aydır kredi garanti fonuna dayanaklı kredilerin ödemesi yapılıyor, yapılan 6 aylık ödemenin ek işletme kredisi olarak yeni faiz oranından turizm ve turizm tedarikçilerine verilebileceğini düşünüyoruz. Devletin bu turizm beldelerine acele bir biçimde finansmanla alakalı bir tahlil getirmesi gerekiyor. İşin finans tarafına da kesinlikle bir terzi işi tedavi lazım. Yıllık girdisi 35 milyar dolarlık bir dal. Neredeyse 65 milyar dolarlık cari açığımızın yarısı. Turizm gözden çıkarılmayacak kadar majör bir bölüm… İşin finansal boyutuna dayanak verilmezse şayet, istihdam ve aşılama çalışmalarının heba olduğunu görmekten büyük telaş duymaktayız.”
Kesim ile TBB ortasında ‘Finansal Çerçeve Anlaşması’ önerisi
Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB) Lideri Müberra Eresin, DÜNYA’ya şu açıklamalarda bulundu: “En değerli beklentilerimizden biri de işletmelerimizin yaşadığı likidite sorununa bir tahlil yolu açılabilmesi. Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında düzenlenen toplantıda da lisana getirdiğimiz halde bölümümüzün banka borç ve kredilerinin yine yapılandırılması ve fi nansal meselelerin tahliline yönelik teklifimiz, Kültür ve Turizm Bakanlığı işletme dokümanlı tesisler için bakanlık uyumunda, belediye evraklı tesisler için ise Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) uyumunda Turizm Dalı ile Türkiye Bankalar Birliği (TBB) ortasında “Finansal Çerçeve Anlaşması” imzalanabilmesi.” İşletmelerin fi nansal gereksinimlerinin tahlile kavuşturulmasıyla kesimin bir yıl daha dayanma gücü bulacağını söz eden Eresin, “Bu süreç sonunda, hükümetimizin takviyesinde alınan/alınacak ekonomik ve toplumsal tedbirler, kesimin gelişmiş deneyimi ve krizleri yönetme kabiliyeti ile birinci toparlanacak ve güçlenerek krizden çıkacak dal tekrar turizm olacak. Tüm kayıplarımızı telafi etmeyi ve Türkiye iktisadına katkılarımızı evvelce olduğu üzere sürdürmeyi hedefl iyoruz. Bu vesileyle kesimimizden ilgi ve dayanaklarını esirgemeyen, her vakit kesime duyduğu inanç ve inanç için Cumhurbaşkanımıza, Kültür ve Turizm Bakanımıza ve Sayın Hazine ve Maliye Bakanımıza şükranlarımızı sunarız” diye konuştu.
İTO’dan “iki ayaklı” kredi takviyesi talebi
Kısa çalışma ödeneğinin uzatılmasını, gerçek kesimin planlaması ismine değerli bir gelişme olarak kıymetlendiren İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç, banka kredilerinde de iki ayaklı yeni bir düzenlemeye muhtaçlık duyulduğunu söyledi. Avdagiç, “Birincisi kredi ödemelerinin 6 ay mühletle ertelenmesi. İkincisi ise en az 6 ay ödemesiz, Kredi Garanti Fonu (KGF) dayanaklı yeni kredi imkanlarının sunulması” dedi. İşletmeler üzerinde devlet takviyesinin sürmesinin gerekli olduğu değerlendirmesinde bulunan Avdagiç, şöyle konuştu: “Geçtiğimiz süreçte global olarak pandeminin denetim altına alınmasının vakit alacağı ortaya çıktı. Öte yandan dünyada artan emtia fi yatları ve maliyet kalemleri karşısında oluşan yüksek düzeydeki işletme sermayesi gereksinimini, yüzde 20’leri aşan ticari kredi faizleriyle karşılamak güç. Bilhassa ticari kredi faizlerinin yüzde 20’leri aştığı bir ortamda, salgının yeni dalgasının yükünü karşılamak, fi rmalarımıza çok ağır finansman bedelleri yüklüyor.”
Turizmciler ne istiyor?
TÜROB Lideri Eresin, muahede ile ilgili tekliflerini de şöyle sıraladı:
- Eximbank yahut kamu bankalarımız aracılığıyla, turizm işletme dokümanlı tesislere kısa-orta vadeli işletme kredi programı ile birinci 2 yılı ödemesiz devirli 5 yıl vadeli düşük faiz oranlı kredi kullandırılması,
- Vadesi dolan, rotatif ve spot kredilerin KGF kredisine dönüştürülerek yine yapılandırılması,
- Taksit devri gelmiş KGF kredilerinin ödeme mühletinin 6 -12 ay müddetle ertelenmesi,
- KGF kredilerinin kamu ödemelerinde de kullanılması.