Elif KARACA
Commerzbank FX Araştırma Kısım Lideri Ulrich Leuchtmann Türkiye’de enflasyonun aşağı çekilebilmesi ya da daha fazla yükselmesinin önlenebilmesi için TCMB’nin siyasetini değiştirmesi gerektiğini söyledi. Global enflasyon görünümü ve fiyat artışlarında Türkiye’deki mevcut durumla ilgili olarak DÜNYA’nın sorularını yanıtlayan Leuchtmann, gerek kamuoyunun gerekse para piyasalarını izleyenlerin büyük kısmının, TCMB’nin hükümetin ağır tesiri altında olduğunu düşündüğünü ve bu tesirin enflasyonla sürdürülebilir bir uğraşa pürüz olduğunu belirtti. Enflasyondaki yükselişin hızlanması ihtimaline dikkat çekerken, artan besin fiyatlarının da zorlayıcı düzeylere geldiğini, lakin yükselen akaryakıt fiyatlarının enflasyon için daha tehlikeli olduğunu belirten Leuchtmann, TCMB gerektiği üzere çaba etmezse Türkiye’de enflasyonun çok çok yüksek düzeyleri görme riski bulunduğunu söyledi.
Enflasyon global iktisadın en değerli problemlerinden biri olmaya devam ediyor. Ukrayna’daki savaşın tesirleri ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlar göz önüne alındığında, dünyadaki enflasyon görünümü hakkında neler söylersiniz?
Global enflasyonun yükselmesinin temel nedenlerini Covid-19 ve Ukrayna’da yaşanan savaş olarak gösterebiliriz. AB’den gelecek ilave yaptırımlar ya da Rusya’nın muhtemel karşı yaptırımları petrol fiyatlarını daha da yükselterek tüketici fiyatlarında yeni artışlara neden olabilir. Fakat orta vadede fiyatların yüksek düzeylerde istikrara kavuşmasını bekliyoruz, bu da enflasyonun yani fiyatların artış suratının düşmesi gerektiğini gösteriyor. Uygulanan daha sıkı para siyasetleri ve ek yaptırımlara ait risklerin azalması enflasyon baskısını aşağı çekecektir. Bu tesir çok uzun sürmeyebilir, fakat yakın gelecekte kimi çeyrek periyotlar için nispeten düşük enflasyon beklenebilir.
Sizce ABD ve AB resesyona neden olmadan enflasyonu denetim altına alabilecekmi? ABD’deki son büyüme bilgileri telaş verici. Gelişmiş ekonomiler için gerçek bir stagflasyon riski var mı?
ECB’nin resesyona neden olacak kadar sıkı bir para siyaseti izlemesini beklemiyoruz. ECB’nin sıkılaştırma konusunda daha yavaş davranması beklenebilir ve bankanın siyaset faizinin euro bölgesi enflasyonunun altında yer almaya devam edeceğini düşünüyorum. Euro bölgesindeki resesyon riskleri büyük ölçüde Rusya’dan gelen güç arzındaki muhtemel kesintilerden kaynaklanmaktadır.
ABD için durum daha farklı. Orada Fed, faiz oranlarını nötr oranlara yahut daha yükseğe, yani enflasyon oranının üzerine çıkarmak niyetinde. Bunun tam manasıyla bir resesyonla sonuçlanıp sonuçlanmayacağını varsayım etmek güç. Lakin ABD iktisadı için en azından büyümede çok bariz bir yavaşlama beklenmelidir. Bununla birlikte, ABD iktisadı üzerindeki olumsuz tesir çok daha sonra, muhtemelen 2023’te ortaya çıkacaktır. Q1/22022 için negatif büyüme sayısı, muhtemelen stoklardaki değişimin yalnızca kısa vadeli bir etkisiydi ve şimdi ABD için uzun periyodik bir yavaş büyüme devrinin başlangıcı değildi.
Türkiye’de enflasyon yüzde 70’e yaklaştı. Enflasyonla gayrette nasıl bir strateji izlemeli? TCMB’nin adımları enflasyonu düşürmek için kâfi mi?
Türkiye’de yüzde 14’lük bir faiz oranı, yüzde 70 düzeyindeki enflasyonla uğraş etmek için yetersiz. Enflasyonu düşürmek yahut en azından daha da yükselmesini önlemek için TCMB’nin siyasetini değiştirmesi, siyaset faizinin çok daha yüksek düzeylere çıkarılması gerekiyor. Daha da değerlisi, TCMB’nin enflasyon riskleri devam ettiği sürece sıkı para siyasetine bağlı kalacağı konusunda kamuoyunu ikna etmesi gerekecek. 2018’de yaşanan lira krizinden sonra TCMB faizleri çok erken ve çok fazla indirdi. TCMB’nin tıpkı yanılgıyı bir daha yapmayacağına kamuoyunu ikna etmesi lazım. Ayrıyeten, gerek kamuoyu gerekse para piyasalarını izleyenlerin büyük kısmı TCMB’nin hükümetin ağır tesiri altında olduğunu düşünüyor. TCMB üzerindeki bu tesir enflasyonla sürdürülebilir bir gayrete mahzur oluyor. Enflasyonun sürdürülebilir bir biçimde tahlile kavuşması için bu durumun değişmesi gerekiyor.
Türkiye’de enflasyona ait üst istikametli riskler hangileri?
Türkiye akaryakıt ithalatına epey bağımlı ve global akaryakıt piyasasında fiyat kabullenen taraf durumunda. Türkiye’de yükselen besin fiyatları da çok zorlayıcı boyutlarda, fakat akaryakıt fiyatları TCMB’nin denetiminde olmadığı için daha tehlikeli. Türkiye, üstte bahsettiğim para siyasetindeki değerli değişikliği gerçekleştiremezse enflasyondaki yükselişi hızlandırma mümkünlüğü ile karşı karşıya. TCMB enflasyonla gerektiği üzere çaba etmediği sürece Türkiye’de enflasyonun çok çok yüksek düzeyleri görme riski bulunduğunu düşünüyorum.
ABD ve AB resesyona girerse, bu Türkiye’yi ve başka gelişmekte olan ülkeleri nasıl tesirler?
Bu türlü bir senaryoda Türkiye dahil gelişmekte olan ülkelerin büyüme oranları darbe alacak. Bunun birinci nedeni; 2008’deki global sakinliğin tersine, Çin iktisadı şu anda sıfır Covid stratejisinin sonuçlarından muzdarip olduğundan, Çin’den gelen talep pek tesirli olmayabilir. İkincisi, gelişmekte olan pazarlarda yüksek faiz oranlarının eşlik ettiği bir resesyon daha büyük bir risk.