Mehmet Hanifi GÜLEL / Osman KILIÇ / Zehra ORUÇ / Nihat DELİBAŞI / Osman BOYACI / İbrahim ÇİÇEKÇİ
Enflasyondaki yüksek oranlı artışın sürmesi, çalışan bölümün alım gücünü değerli ölçüde düşmesine neden oldu. Çalışanların gözü bir yandan hükümetin açıklayacağı minimum fiyat ile ilgili yeni bir karara çevrilirken, hükümetin kararından bağımsız olarak iş dünyasından fiyatlara artış beklentisi de arttı. Hükümetin kararı şimdi açıklanmazken, çok sayıda firma çalışanlarına artırım yapmak için hareket geçti. Açıklanan artırım oranları yüzde 15 ile 30 ortasında değişiyor. Kimi firmalar da fiyatlara seyyanen bin TL ile 1.500 TL ortasında artışlar yaptığını açıkladı. Kimi firmalar ise Temmuz başında fiyat artışı yapmaya hazır olduğunu, muhtemel taban fiyat kararını beklediklerini belirtiyor. Fiyat artışlarının yanısıra, birtakım firmalar, yol, yemek ve bayram ikramiyeleri üzere yan ödemelerde de iyileştirmeler yaptıklarını bildirdiler. Minimum fiyat artışı çerçevesinde yapılacak artırımlarının vergiden muaf kısmın dışına çıkacağı ve artan ölçünün vergilendirmeye tabi olacağına da işaret edilerek, bu çerçevedeki artışların da vergiden muaf tutulması istendi.
Yeni fiyat artışlarının vergiden muaf tutulması istendi
DÜNYA Gazetesi’nin sorularını yanıtlayan, Türkiye Besin Sanayii Patronları Sendikası (TÜGİS) İdare Heyeti Lideri Necdet Buzbaş, minimum fiyatın vergiden muaf olduğuna dikkat çekerek, patronun inisiyatifi ile yapılacak artışın vergi dilimine gireceğini söyledi. Buzbaş “Firmalar bu dayanağı çalışanlarına verirken, devletin bundan vergi alması hakikat değil. Zira adam yüzde 25 artırım yapıyorsa esasen yüzde 10’nu vergiye gidecek. Patronun yaptığı uygun niyetli takviye motivasyonu yarı yarıya düşecek. Yani, çalışanın eline de bir şey geçmeyecek. Onun için yüzde 25 büyük üzere görünüyor lakin hem vergisi hem de fiyatındaki o artış nedeniyle vergi diliminin artmasına yol açacak. Pirince giderken bulgurdan olacaklar. Minimum fiyatla endekslersek aslında hiçbir şey tabir etmez” dedi.
Yüzde 90’lara varan enflasyonist ortamda ikinci artırımın taban fiyatta endekslenmesini gerçek bulmadığını kaydeden Buzbaş, “Asgari fiyatı gündemden çıkaralım. Firmaların, bu enflasyonist ortamda çalışanlarına kesinlikle dayanak ve artırım yapmaları lazım” dedi. Buzbaş, her firmanın kendi karına nazaran sürdürülebilir olması kaydıyla yüzde 20- 50 üzere artırım yapabileceğini söyledi. Buzbaş, Türkiye Besin Sanayii Patronları Sendikası’na üye patronların yüzde 60’nın artırım yaptığını, bu oranın yüzde 72’i bulmasını beklediğini belirtti.
Kimya kesimi yüzde 35 artırıma hazırlanıyor
Kimya kesiminde faaliyet gösteren şirketlerin yüzde 80’nin 1 Temmuz itibariyle çalışanlarına artırım yapacağını söz eden Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği (TKSD) Lideri Haluk Erceber, “Firmalarımız yılbaşında yüzde 40 ila 50 oranında bir artırım yapmıştı. Yeni süreçte de yüzde 35 civarında bir artırım yapmaları bekleniyor” dedi.
“Enflasyon, personelin aldığı artırımı eritti”
Denizli Sanayi Odası Lideri Müjdat Keçeci de yılbaşında yapılan minimum fiyat artışının akabinde devam eden yüksek enflasyonun alınan artırımları erittiğini belirterek, “Asgari fiyatın tekrar revize edilmesi gerekiyor. Bu hükümet yahut özel bölüm olarak gerçekleştirilebilir. Şirketler kendi çalışanlarının enflasyon nedeniyle yaşadıkları mağduriyetin devam etmemesi için fiyat artışı yaparlar diye düşünüyorum” diye konuştu.
“Ücretlerde güzelleştirme gerekli”
Kıvanç Dokuma İdare Şurası Lideri ve birebir vakitte Adana Sanayi Odası Lideri (ADASO) olan Zeki Kıvanç, genel ekonomik şartlar nedeniyle maddi zorluk çeken çalışanlarının fiyatlarının güzelleştirilmesi yolunda adım attıklarını söyledi. Zeki Kıvanç, “Kıvanç Dokumacılık olarak çalışanların fiyatlarında bir güzelleştirme yapılmasını gerekli görüyoruz. Fiyatlar, günün ekonomik şartları karşısında iyileştirilecek” dedi.
Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Lideri Jak Eskinazi, Ege ihracatçı birliklerinde birlik liderleriyle bu mevzuyu görüştüklerini, birçok ihracatçı ve endüstricinin fiyat ayarlaması yaptıklarını öğrendiklerini kaydetti. Eskinazi, birçok firmanın ise fiyat artışı için hükümetin minimum fiyata yapacağı uygunlaştırma oranının netleşmesini beklediklerini söz etti.
ÜCRET ARTIŞI YAPAN FİRMALAR
DÜNYA Gazetesi’ne açıklama yapan firma temsilcileri, fiyat artışının yaşanılan hayat pahalılığı karşısında bir mecburilik haline geldiğini tabir ediyorlar. Firmaların fiyat artırımlarıyla ilgili açıklamaları şöyle:
● AYD OTOMOTİV SANAYİ: İSO 500’de 184. sırada yer alan Konya merkezli firma, taban fiyat artırımını beklemeden, yaklaşık 5 bine yakın çalışanına ek 1.500 TL artırım ve bir maaş ikramiye vereceğini açıkladı.
● ŞAKALAK TARIM MAKİNELERİ: Konya merkezli tarım makineleri üreticisi olan şirketin idaresi temmuz öncesi tüm çalışanlarına artırım yaptı. 300 çalışanın fiyatına 1.000 ile 1.500 ortasında artırdı.
● FAHRETTİN ERDİREN DİŞLİ SANAYİ: Konya OSB’de üretim faaliyetlerini sürdüren firma tüm çalışanlarına 1.000 TL artırım yaptı. Hükümetin alacağı artırım kararına nazaran artışına ekleme yapacak.
● ÜNVER GROUP: Bu devirde 1 maaş teşvik primi ödedi. 1 Nisan 2022 tarihinden itibaren beyaz yaka işçiye 13 maaş ödenmesi kararı aldı. Buna ek olarak çalışanların fiyatlarına yüzde 15 artırım yapacak.
● BARİDA MAKİNE: Temmuz ayı itibariyle fiyatlarda yüzde 35 oranında artış yapacağını duyurdu.
● PANELSAN: Fiyatlara ve yan ödemelere yüzde 25, yemek bedellerinde yüzde 25, bayram çeklerinde yüzde 33 artış açıkladı.
● KMC GROUP: 1 Temmuz’dan itibaren fiyatlara yüzde 30 artırım yapacak. Ayrıyeten Kurban Bayramı öncesinde her çalışana 10 bin lira ödeme yapacak.
● BARAN MOTOR BOBİNAJ: Çalışanlarının aylıklarına iyileştirmeler yaptığını duyurdu.
● TOLKAR MAKİNE: Temmuz ayından geçerli olmak üzere çalışanların fiyatlarına yüzde 15 ila yüzde 25 ortasında değişen oranlarda artırım yapacak.
● TEZCAN KÜMESİ: İmkanlar ölçüsünde, orta artırım ile çalışanlarına dayanak olacak.
● KURYAP: Çalışanlara 1 Temmuz’dan itibaren gerekli uygunlaştırmayı yapma kararı aldı.
● ERBAKIR: 1 Haziran itibariyle çalışanların fiyatına yüzde 30 oranında seyyanen artış yaptı. Ayrıyeten brüt 500 TL olan Kurban Bayramı ikramiyesini de 1.000 TL ye çıkardı.
● ASKON DEMİR ÇELİK: Her yıl iki sefer fiyat artışı yapan firma, bu yıla özel her çeyrek sonunda artış yapma kararı almasına karşın, temmuz ayında yapacağı artışı da enflasyon nedeniyle Haziran ayına çekti.
● ABALIOĞLU LEZİTA: 1 Haziran prestiji ile tüm çalışanların fiyatlarına yılın ikinci fiyat artışını yüzde 25 oranında yaptı.