EPDK ve BOTAŞ, açıkladıkları tarifelerle 1 Eylül’den geçerli olmak üzere elektrik ve doğalgaza artırım yaptı. BOTAŞ Eylül 2022 tarifesinde konutlara dağıtılan doğal gaza yüzde 20,4, endüstriye yapılan dağıtıma yüzde 50,8, elektrik üretiminde kullanılan doğal gaza ise yüzde 49,5 oranında artış yapıldı. KOBİ’lerin kullandığı gaza uygulanan artış ise yüzde 47,6 olarak belirlendi.
Fiyat artışlarına münasebet olarak, memleketler arası güç fiyatlarının yükselişi gösterildi. EPDK ise konut elektriğine yüzde 20, sanayi abone kümesine ise yüzde 50 oranında artırım yaptı. EPDK açıklamasında Rusya-Ukrayna savaşı ile ortaya çıkan güç fiyatları artışına dikkat çekildi.
EPDK kararıyla, konut elektriğine ocak ve haziran aylarında da sırasıyla yüzde 50 ve yüzde 15 artırım yapılmıştı. Elektrikte tüketim düzeyine nazaran farklı tarifeler uygulanıyor. Meskenlerde günlük 8 kWh tüketim hesabıyla aylık 240 kWh tüketim en düşük tarifeye sahip olarak uygulanıyor. EPDK açıklamasında aylık 100 kWh elektrik tüketen bir abonenin faturasının 173,46 TL olacağı belirtildi.
EPDK, fiyat artışına yönelik yaptığı açıklamada, memleketler arası güç fiyat artışlarının “küresel güç krizi” olarak nitelendiğini vurguladı. Açıklamada, “Özellikle son aylarda global piyasalardaki güç hammadde fiyatlarındaki artışların belli düzeyleri geçmesi sebebi ile en son elektrik tarifelerinde mesken ve ziraî faaliyetler abone kümeleri için yüzde 20, kamu ve özel hizmetler kesimi ile öbür aboneler kümesi için %30, sanayi abone kümesi için yüzde 50 oranında artış yapılmıştır” denildi.
Doğalgaza da artırım yapıldı
BOTAŞ tarafından yayımlanan eylül tarifesinde de fiyat artışına gidildiği duyuruldu. Açıklamada konutlarda tüketilen gazın yüzde 80 oranında sübvansiyonlu olduğu belirtildi. BOTAŞ artırımın münasebetine ait olarak ise salgın sonrası talep artışıyla başlayan doğalgaz fiyat artışına işaret edilerek, bu duruma Rusya-Ukrayna savaşının olumsuz tesirinin de eklendiği ileri sürüldü.
“Müşterilere fiyat veremiyoruz”
Son artırımları yorumlayan bölüm temsilcileri ve endüstriciler, maliyet hesabı yapmakta zorlandıklarını ve müşterilerine de fiyat veremediklerini tabir ettiler. Güç artırımlarının sanayiciye ağır bir yük olduğuna dikkat çeken dal temsilcileri, güncellemelerin yine değerlendirilmesini istedi.
■ TOBB Türkiye Besin Sanayi Meclisi Lideri Necdet Buzbaş: “Sanayinin olmazlarsa olmazları elektrik ve doğalgaz. Besin endüstrinde bisküvi ve makarna üzere kimi alt kesimler direkt doğruya doğalgaza bağımlı. Doğalgaza yapılan her bir artırım kesinlikle ki eserlere yansıyacak ve bu kaçınılmaz. Artırımların eylül sonu itibariyle eserlere artarak yansıyacağını düşünüyoruz. Bunun sebebi ise kış dönemine girerken doğalgazın fabrikalarda ısıtma olarak kullanılması. Doğalgaz sarfiyatı artacak ve artırımlı kullandığınız için de maliyetler de artacak.”
■ TOBB Hazırgiyim ve Konfeksiyon Kesim Meclisi Lideri ERDEM FAYAT: “Sıkışan endüstrici bu artırımlar ile her geçen gün daha da sıkıntı duruma düşüyor. Zati ana pazardaki resesyon sebebiyle fiyatları bırakın artırmayı döviz bazında çok önemli fiyat baskısı yiyoruz. Güç maliyetlerimiz 4-5 ay evvel içinde yüzde 4-5’lerde iken artık 7’lere geldi. Bizim için değerli bir kalem artık. Birinci defa güç için bir maliyet kalemi oluşturacağız. Güç dövizden TL’ye dönerek fatura edildiği için dövizin buraya gelmesi de güç maliyetlerini öteki ülkelere nazaran daha fazla hissetmemize yol açıyor.”
■ İKMİB Lideri ADİL PELİSTER: “Sektörümüzün imalat sürecinde en çok kullandığı birincil güç kaynağı doğalgaz, ikincil güç kaynağı ise elektrik. Kimya-petrokimya eserleri imalatı en ağır güç tüketen sanayi kısımlarımız içinde üçüncü sırada geliyor. Kesimde kullanılan güç kaynakları ortasında doğalgazın oranı yaklaşık yüzde 50 iken, elektriğin oranı ise yüzde 30 civarında. Güç tüketimi en çok ve yaklaşık 2/3 oranında kimyasal eser imalatında sonrasında ise sırasıyla kauçuk ve plastik, gübre ve eczacılık eser imalatında oluyor. Öteki yandan doğalgazın dalımızda petrokimyada girdi olarak ve güç kullanımı olarak iki türlü kullanımı kelam konusu olduğu için, doğalgazda yaşanan bu önemli oranındaki artış kesimimizi de maliyet açısından olumsuz etkileyecektir. Bölümümüzde üretim sürecinde kullanılan güç ve hammaddede yaşanacak bu maliyet artışı maalesef tüketim eserlerinde de fiyat artışına sebebiyet verecektir. Ayrıyeten birtakım firmaların üretimini kısmasına hatta durdurmasına sebebiyet verebilir.”
■ TÜRKBESD İdare Konseyi Üyesi MUSTAFA LAÇİN: “Enerji maliyetlerimizdeki yıllık artış yüzde 500’e yaklaştı. Artık Avrupalı müşteri, ‘lojistikte ve hammaddede fiyatlar düşmeye başladı’ diye iskonto istiyor. Lakin bizim içeride güç başta olmak üzere masraflarımız çok arttı. Maliyet ve rekabet gücümüzü gittikçe kaybediyoruz. Güç evvelden toplam maliyetin içinde çok değerli değildi, lakin artık değerli öge. Bu artırımlar bizi rekabette zayıf düşürecek. Her ne kadar artık ihracatta orta fiyat uygulamaya başladıysak da bu fiyat artışları radikal olamıyor, kayıplarımızı telafi edecek kadar artış yapamıyoruz. Zira Avrupalı bu fiyat dalgalanmalarını kabul etmiyor. Artan maliyetlerle üretim üssü olma bahtımız riske giriyor.”
■ Çelik İhracatçıları Birliği Lider Yardımcısı UĞUR DALBELER: Elektriğe yapılan artırım ile çelikte ton başı 25 dolar, doğalgazda da 15 dolar artı maliyet olacak. Üreticinin ton başı çelik üretim maliyeti 40 dolar daha da artmış oldu. Bu durum çelik dalını olumsuz etkileyecek ve rekabet edilebilirliği ortadan kaldıracak. Birinci 8 ayda hem üretimde hem de ihracatta gerileme kaydeden dal, kimi pazarlarda da rekabet gücünü kaybediyor. İç piyasada siparişler dingin ve üretime orta veren firmalarımız var. Şayet istenilen hareketlilik ve siparişler olmaz ise işten çıkarmalar başlayabilir.”
■ Çimento, Cam, Seramik ve Toprak İhracatçıları Birliği İdare Heyeti Üyesi ERCÜMENT ARICI: “Enerjinin toplam maliyetler içindeki hissesi 1-1,5 yıl öncesine kadar yüzde 16 düzeylerindeyken, şimdilerde yüzde 45-46’ya yaklaştı, en yüksek hisse burada doğalgazın. Şu an bu maliyet artışlarından fiyat oluşturamıyorum. İş temaslarımızı en az 6 aylık, 1 yıllık kuruyoruz. Fakat maliyetler bu kadar süratli artarken fiyat vermekte çok zorlanıyorum. Bu artırımların getirdiği maliyet artışı ihracatı olumsuz etkilese de iç piyasa kadar değil. Kesim, iç piyasada çok daha fazla etkileniyor. Güç maliyetlerini fiyatlara yansıtamadığımız durumda finansman muhtaçlığımız daha da artıyor.”
■ GETOB Lideri BÜLENT BÜLBÜLOĞLU: “Otellerin güç maliyetleri son 1 yılda dolar bazında yüzde 100 arttı. Otellerin en büyük maliyet kalemi güç oldu. Öncesinde çalışanlardı en büyük kalem. Son gelen artırımla birlikte eylül-ekim ayı faturalarını kara kara düşünmeye başladık. Zira dönem daha bitmedi. Faturalar sahiden konaklama dalını artık çok zorluyor.”
■ Gaziantep Sanayi Odası Lideri ADNAN ÜNVERDİ: “Zamlar, tüm zorluklara karşın ayakta durmaya çalışan sanayicilerimizin yükünü daha da ağırlaştıracağı üzere enfl asyona olumsuz yansımaları da olacaktır. Ülke olarak, dünyadaki gelişmeler de göz önüne alındığında her zamankinden daha çok üretime, yatırıma ve istihdama gereksinimimiz var. Sanayicimizin dış pazarlarda rekabet gücünü zorlayan, üretim ve tedarikte ezalara neden olan bu artırımların gözden geçirilmesini talep ediyoruz.”
■ Gaziantep Ticaret Odası Lideri Tuncay Yıldırım: “Önümüzü göremiyoruz. Maalesef bir gecede endüstride doğalgaza ve elektriğe yüzde 50 artırım geldi. Aldığımız siparişler için verdiğimiz fiyatlarla bugün zarardayız. İş insanlarımız bu kurallar altında fiyatlama yapamıyor. Karar vericilerimizden olumlu bir adım atılmasını talep ediyoruz.”
■ Denizli Sanayi Odası Lideri MÜJDAT KEÇECİ: “Biz bu türlü bir artırımı tarihimizde hiç görmedik. Endüstriciler olarak yüzde 50’lik artırımı nereye nasıl yansıtacağımızı bilemiyoruz. Bu durumun endüstricinin üstünde kalmasını, sanayiciye bu kadar yüklenilmesini gerçek bulmuyorum. Yüzde 50 oranlarında yapılan bu artırımları, biz müşterimize nasıl yansıtacağız onu düşünüyoruz. İhracat pazarlarımız ne olacak? Biz Türk endüstrisi olarak bu yükü tek başımıza yüklenemeyiz, bu yükün altından kalkamayız.”
■ Parlamış Şirketler Kümesi Lideri BÜLENT PARLAMIŞ: “Enerji masraflarını ve artırımları maliyetlerimize yansıtamadığımız ve Euro ile ihracat yaptığımız için paritenim aksine dönmesinden de kaynaklı faktörleri de göze aldığımız vakit imalatçının, üreticinin, ihracatçının kar etmesini bırakın, ziyan etmemesi mucize. İhracatçı firmalara sipariş almak içinden çıkılamaz bir paradoks yaratıyor. Bu artırımların ihracatı negatif etkileyeceğini düşünüyorum.”
■ Fabra İdare Heyeti Lideri Engin Alemdar: “Zor bir ihtimal fakat velev ki dolar biraz güçsüzleşirse, şu anda savaştığımız yüksek maliyetler dolar karşısında cazibesini kaybedecek. Doğalgazda üç dört yıl öncesine nazaran, yedi ila sekiz kat artış hissediyoruz. Bunlar, şu andaki kur düzeylerinde ihracatçılar nezdinde kabul edilebiliyor. Lakin dolarda ani düşüş yaşanırsa nasıl yöneteceğimize dair bir aksiyon planımız yok.”
■ Yorglass CEO’su SEMAVİ YORGANCILAR: “Tek seferde büyük artırımlar piyasanın hazmetmesi açısından sıkıntı oluyor. Bir seferde yüzde 50 üzere radikal yapılmasındansa her ay güncelleme yapılsa her kesim için daha uygun olacak. Bu formda tek seferde büyük artırım yapılınca enfl asyona tesiri de daha fazla oluyor bence. Mesela bu artırımla kendi maliyeti yüzde 10 artsa bile elektriğe yüzde 50 artırım geldiği gerekçesiyle daha çok fiyat artırın endüstriciler var. Avrupa’da endüstrici doğalgaz maliyetini hedge edebiliyor, garanti altına alabiliyor, lakin bizde o sistemler şimdi yok. Artırım 1 Eylül’de yapılıyor ve ben bugünden itibaren bu maliyet artışına katlanmak zorundayım. Bu maliyetin artışını hesap etmem lazım. Ancak müşterilerim var, onlarla bu sefer yine pazarlık yapmam gerekiyor.”
Kombiyi açmanın maliyeti 9 ayda 2 kattan fazla arttı
■ CHP Genel Lider Yardımcısı Ahmet Akın: CHP Genel Lider Yardımcısı Ahmet Akın, kara kış öncesi elektrik ve doğalgaza yapılan artırımlar nedeniyle milyonlarca ailenin faturasını ödeyemez duruma geleceğini belirterek, “Konutlarda tüketilen elektrik 9 ayda düşük kademede yüzde 94.5, yüksek kademede ise yüzde 200 oranında; doğalgaz ise yüzde 165 oranında arttı. Sanayi ve ticarethanelere yapılan artırımlar da hayat pahalılığını daha da artıracak” dedi.
Akın, yaptığı yazılı açıklamada, konutlarda minimum tüketim olarak kabul edilen aylık 240 kilovatsaatin 2021 yılında faturaya yansımasının 210 olurken; son yapılan artırımla birlikte faturaya yansımasının 417 liraya çıktığına dikkat çekerek, ticarethane ve endüstrideki artışın ise faturaların neredeyse dörde katlanmasına neden olacağını söyledi. Ahmet Akın, doğalgaz da ise konut abonelerinde yıl içerisinde yapılan yüzde 20,4 oranındaki dördüncü artırımla birlikte 2022 yılında yapılan toplam artırım oranının yüzde 164,1’e ulaştığını belirterek, “Vatandaşların ısınma emelli kullanımı bıraktığı geçtiğimiz nisan ayından bu yana ise konutlarda kullanılan doğalgaz yüzde 111 oranında artmış oldu. Öteki bir deyişle bu kış hiç artırım yapılmasa bile kombiyi açmanın maliyeti şimdiden 2 kattan fazla artmış oldu. Kış aylarında ısınma gayesiyle gerçekleştirilen ortalama tüketimde kullanılan aylık 300 metreküp doğalgazın faturaya yansıması Aralık 2021’de 570 liradan Eylül 2022 prestijiyle yaklaşık 1200 liraya yükseldi” diye konuştu.
Elektrikte olduğu üzere doğalgazda da ticarethane ve sanayi abonelerine yapılan artırımlar nedeniyle üretim maliyetlerini artırarak vatandaşlara hayat pahalılığı olarak geri döneceğini kaydeden Akın, “Ticarethane abonelerine son yapılan yüzde 47,6 oranındaki artırımla birlikte 2022 yılı içeresinde yapılan toplam artırım oranı yüzde 224’e çıkarken; sanayi abonelerine son yapılan yüzde 50,8 oranındaki artırımla 2022 yılında yapılan toplam artırım yüzde 273’e yükseldi. Elektrik üreti m santrallerinin kullandığı doğalgaza yapılan yüzde 49,5 oranındaki artırımla 2022 yılında yapılan artırım yüzde 261’e çıkmış oldu” dedi.
OSB’lerden artırıma reaksiyon: Şalterleri kapatmaktan endişeliyiz
■ Uludağ OSB Lideri Yunus Aydın: “Sanayici önünü göremiyor. Maliyet hesaplamalarındaki hammadde haricindeki en büyük iki ana kalem elektrik ve doğalgaz. Maalesef yarın ne olacağını göremediği için geleceğe dönük planlamada büyük yanlışa düşüyor ve sanayicilerimizin bir kısmı meşakkate girdi. Artık piyasanın oturması lazım. Ne karar alınacaksa, alınsın artık. Dolar 40 lira mı olacak, olsun. Lakin otursun artık ki biz de önümüzü görelim. Çünkü endüstrici açısından çok daha makus bir gelecek bizi bekliyor”
■ Nilüfer Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Erol Gülmez: “Şu ana kadar ki fiyatlar esasen çok zorlayıcı idi. Yüzde 50 sahiden çok ağır. Endüstrici esasen son bir yıldır artan güç fiyatlarından ötürü önemli külfet içindeydi. Bölgemizde güç fiyatlarında ödeme zorluğu çeken firma yok iken, son bir yıldır birçok firmayı ödeme tarihlerini uzatarak, yönetim etmeye çalışıyoruz. Korkarım bu kış çok güç geçecek.”
■ DOSABSİAD Lideri Nilüfer Çevikel: “Sadece son 5 ayda doğalgazda yüzde 110, elektrikte yüzde 100’ün üzerindeki fiyat artışları, endüstricinin yükünü kuvvetli üretim koşullarında yeterlice artırdı. Bir de yeşil dönüşüm ile alakalı endüstrici şu an ekstra yatırım yapmaya çalışıyor ki uyumlansın. Bununla bir arada güç maliyetlerinin üst çıkması çok olumsuz etkiliyor. Global pazarlarda rekabet gücümüzü azaltacak güç maliyetlerindeki yükselişin önüne geçilmesi ve yenilenebilir güç yatırımlarının daha fazla desteklenerek dışa bağımlığımızın azaltılması elzemdir. Üretimin yurtdışına kaymasından ve kimi fabrikaların şalterleri kapatmasından kaygılıyız.”
■ Hasanağa Organize Sanayi Bölgesi Lideri Ömer Faruk Korun: “Daha fazla üretim, daha fazla ihracat, daha fazla istihdam için elini taşın altına koyan, büyüme ve kalkınmada yükün birçoklarını sırtlayan sanayi bölümü, kış öncesi gelen elektrik ve doğalgaz artırımlarından elbette şad değil. Unutulmamalıdır ki, üretim maliyetlerini artıran her gelişme, enfl asyon ve hayat pahalılığı demektir.”
■ Mustafakemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi Lideri Levent Kalın: “Enerji fiyatları yılbaşından bu yana endüstricinin gündeminde ve giderek büyük oranda artış var. Doğalgaz fiyatları geçen yıl 300 doların altında iken, bugün bin 50 dolara ulaşmış durumda. Ortadaki artış dolar bazında dört kattan fazla. Elektrik de buna olduğu üzere yansıyor. Hasebiyle güç piyasası bir kaos ortamına gerçek gidiyor.”
■ DOSAB Lideri Ersan Özsoy: “Şu çok açık ki, endüstrimizin ve Türk iktisadının rekabet gücünün korunması için güç fiyatları üzere maliyet artışlarının frenlenmesi gerek. Çünkü yüksek oranlı artırımları hiçbir üretici, eserlerine kelam konusu periyot içinde yansıtamadı. Kaygı ettiğimiz şey, endüstride yaşamaya başladığımız üretim kaybının bu tıp maliyet baskıları ile süratli biçimde artması, talep tarafının da sert düşüşü.”