Hüseyin GÖKÇE / ANKARA
Elektronik ticaret alanında regülasyon şartlarını düzenleyen, bu alanda faaliyet gösteren şirketlere reklam ve ölçü kısıtlaması getiren kanun teklifi TBMM tatile girmeden yasalaşacak.
Düzenlemeyi DÜNYA’ya kıymetlendiren Rekabet ekonomisti Doç. Dr. Ekrem Kalkan, burada fiyata yönelik bir regülasyon bulunmadığını bildirdi. Kalkan, muhakkak büyüklükteki platformların süreç hacminde azalmaya yol açacak kısıtlamalar bulunan teklifte getirilecek ölçü kısıtlamasının kesimdeki oyuncular ortasındaki eşitsizliği gidermeye yetmeyeceğini belirtti.
E ticaret piyasasının rekabetçi bir yapısı olduğunu vurgulayan Kalkan, online kanallarda satılan eserlerin klasik kanallara nazaran daha düşük olduğunu söyledi. Ortadaki farkın vakit içinde açıldığını da kaydeden Kalkan, “Özellikle genel fiyat artışlarının yaşandığı son devirlerde dahi online izafi fiyatların düştüğü görülmektedir.” dedi.
Düzenlemede tüketici refahını etkileyecek kimi istikametlerin dikkat çektiğini söz eden Kalkan, muhakkak iş hacminin üzerin kalan platformlara yapısal ve davranışsal kısıtlamalar getirildiğini, bunlar içinde her yıl yenilenmesi gereken lisans fiyatı ödeme mecburiliği bulunduğunu bildirdi.
Tüketicilere sunulacak indirim manasına gelebilecek promosyon, ödül, puan, kupon, ikram çeki ve gibisi imkânların ya da menfaatlere de limit getirildiğine dikkat çeken Kalkan, “E-ticaret düzenlemesinde direkt bir fiyat regülasyonu yok, daha çok dolaylı yoldan aşikâr büyüklükteki aracı platformların süreç hacimlerinde azalmaya yol açacak nitelikte dolaylı ölçü kısıtlaması biçiminde bir düzenleme görüyoruz.” tabirlerini kullandı.
Rekabet Kurumu’nun e-pazaryerlerine yönelik yayınladığı bir dal incelemesi bulunduğunu hatırlatan Kalkan, “Bu incelemeden; Türkiye e-pazaryeri piyasasındaki satıcı tabanı ile son tüketici tabanı genişliğinin birbirini değerli derecede etkilemediği, pazarın her iki tarafındaki talep bağlantısının varsayıldığı kadar güçlü olmadığı, satıcı tabanı genişliğinin süreç hacmi yaratmadaki tesirinin sanıldığından daha zayıf olduğu sonuçlarına varılabilir.” diye konuştu.
“Kısıtlama eşitsizliği ortadan kaldırmaz”
Miktar kısıtlamasının oyuncular ortasındaki pazar hissesi eşitsizliğinin eşitliğe dönüştürmeyeceğini tabir eden Kalkan, “Büyük oyuncudan kayan talebin birçok ikinci oyuncuya gelecek, daha küçük oyuncular küçük kalmaya devam edecek diye bir kestirimde bulunabiliriz.” dedi.
Bunun da düzenleme münasebetinde yer alan ‘eşitlikli bir pazar yapısına’ götürmediğini lisana getiren Kalkan, rastgele bir düzenlemeyle oyuncuların pazar hisselerini eşitlemeyi hedeflemenin de sıra dışı bir siyaset önermesi olduğunu söyledi.
Rekabet Kurumu’nun dijital iktisadın her segmentinde yürüttüğü inceleme ve soruşturmalar bulunduğuna dikkat çeken Kalkan, çevrim içi arama, reklam, fiyat karşılaştırma piyasalarındaki soruşturmaları örnek verdi.
Rekabet Kurumu’nun elinde bu kesimde soruşturma yapma, idari para cezası verme ve davranışsal önlemlerle piyasayı düzenleme imkanı varken artık birkaç alanda direkt yapısal önlemler getirildiğinin altını çizen Kalkan, “E-pazaryerlerinin, kendi özel markalı eserlerini (private label) kendi platformlarında satışa sunamamaları, platform üzerindeki satışlar için kurmakta oldukları kargo ağlarını platform dışında kullanamamaları, platformları üzerinde e-para, dijital cüzdan üzere ödeme sistemlerini kullanamamaları üzere kısıtlamalar getirilmesi kelam konusu.” diye konuştu.
“Özel markalı eserlerin satış yasağı rekabete aykırı”
Kalkan, rekabet heyetlerini uygulamada ihtisas sahibi bir kurumun etkin biçimde çalışırken, böylesine önemli yapısal önlemlerin kanun seviyesinde gündeme getirilmesinin gerekli olmadığına işaret etti. Avrupa Birliği’nde piyasayı düzenleyen platformların kendi eserlerini rakip eserler karşısında kayırmaması olarak özetlenebilecek bir düzenleme bulunduğunu, Türkiye’de ise özel markalı eser satışında yasaklama getirildiğini tabir eden Ekrem Kalkan, “Platformlarda özel markalı eserlerin satılmasının yasaklanmasını rekabete muhalif bir düzenleme olarak görüyoruz” sözlerini kullandı.
“Lisans fiyatı en yüksek rekabet cezasından bile fazla”
Kanun teklifinde platformlara aracılık ettikleri süreçlerin net pahasının 10 binde 3’ü ile yüzde 25’i ortasında lisans fiyatı getirildiğini anlatan Kalkan, Rekabet Kanunu’nda ise en yüksek rekabet ihlali cezasının yüzde 10 olduğunu fakat bu oranda bir ceza bile verilmediğini hatırlattı. Kalkan, bu düzenlemeyle büyük şirketlerin Rekabet Kurumu’nun en yüksek rekabet ihlali cezasından bile daha yüksek lisans fiyatı ödemek durumunda kalacaklarını kaydetti. Kalkan, öteki bir söz ile bu firmaların rekabet ihlale yapmışçasına idari para cezası ödemek durumunda kalacaklarını söz etti.
Düşük lisans fiyatı için firmaların iş hacimlerini daraltmak zorunda kalacağını lisana getiren Kalkan, bunun da pazar küçülmesi manasına geleceğini söylerken, bunun pazara yeni oyuncu girişine de caydırıcı tesiri olacağı öngörüsünde bulundu.
Getirilmesi planlanan reklam kısıtlamasının da satış hacmini düşüreceği üzere marka bedelinin korunmasına yönelik gayretleri da zorlaştıracağına vurgu yapan Kalkan, “Reklam harcamalarına kısıt konulduğunda kaçınılmaz olarak muhakkak büyüklükteki e-pazaryerlerinden talep kayması yaşanacağını kestirim etmek güç değil.” dedi.
E-pazar yerlerinin kendi platformları üzerinden yapılan alışverişler dışındaki süreçlere kendi kargo tertipleriyle hizmet veremeyeceklerini anlatan Kalkan, “Bu düzenlemeyi, kargoculuk bölümündeki rekabeti sınırlayan bir düzenleme olarak görmek mümkün.” değerlendirmesini yaptı.