Hüseyin GÖKÇE
Ankara Sanayi Odası ve DÜNYA tarafından gerçekleştirilen Yuvarlak Masa toplantısının konuğu 2 numaralı Medikal Sanayi Komitesi oldu. Komite üyeleri bilhassa pandemi devrinde çok kıymetli ve stratejik üretim yapmalarına karşın Türkiye’ye eser satamamaktan şikayetçi oldular. Almanya’ya bile satılan eseri, Türkiye’ye satamadıklarını kaydeden üreticiler, “Pandemi devrinde ana işi medikal olan firmalar yerine ilgisizler desteklendi. Bizim üretimini yaptığımız eserler için öteki firmalara gidip ‘bunu üretir misiniz?’ dediler” formunda yakındılar.
“Ana işi medikal olmayan firmalardan çalışma istediler”
NÜVE AŞ GENEL MÜDÜRÜ BERİL İZGİN
1968 yılında kurulan Nüve, önümüzdeki yıl 55. yılını kutlayacak. Temel laboratuvar ve sterilizasyon aygıtları üzerine uzmanlaşmış durumdayız. Ablamla birlikte ikinci jenerasyon olarak idarenin başındayız. Ankara, Esenboğa yolundaki fabrikamızda, 16 eser kümesi altında 68 farklı model eser üretiyoruz. Türkiye genelinde 24 bayimiz ile satış yaparken tıpkı vakitte 110 ülkeye de ihracat gerçekleştiriyoruz. Ciromuz içinde ihracatın hissesi yüzde 60 düzeyinde. Fabrikamızda hem Ar-Ge hem üretim yapıyoruz. Maalesef ülkemizde üniversite ve üniversite mezunu sayısı artmasına karşın, nitelikli mezun sayısında büyük düşüş yaşanıyor. Kendini yetiştiren gençlerimiz bahtlarını yurtdışında deniyor. Ankara ise savunma endüstrisinin ağır olduğu ve geliştiği bir bölge. Bu nedenle istihdam açısından savunma endüstrisi ile kuvvetli bir rekabet içerisindeyiz.
“Yıllardır üretmemize karşın, pandemide dondurucu yokmuş üzere hava yaratıldı”
Aşı saklama dolabı ve derin dondurucular, hastane laboratuvarlarının ayrılmaz bir pariçasıdır ve biz bu aygıtları pandemi döneminiden çok evvel de üretiyorduk. -86C’de çalışan derin dondurucular birinci kere “Aşılar nasıl saklanacak?” konusu tartışılırken günideme geldi ve güya ülkemizde bu aygıtın üreticisi hiç yokmuş üzere bir hava yaratıldı. Ana işi medikal aygıt üretmek olmayan firmaların bu hususta çalışma yapmaları desteklendi. Biz Nüve olarak, 50 yılı aşkın bir müddettir hem yurtiçinde hem de yurtdışında hizmet veriyoruz ve laboratuvar aygıtları denilince akla birinci gelen markaların başındayız. O devirde üzülerek bakanlığımızın bizi tanımadığını fark ettik.
“İhalelerde yerli-yabancı rekabeti yerine yerli ile yerli çarpıştırılıyor”
İhale kanunu alımlarda kaliteden çok fiyata bakıyor. Birtakım ihalelerde, yerli malına yabancı aygıtlar karşısında fiyat avantajı sağlanmakla bir arada, temel sorun yerli ile yabancı ortasındaki rekabette değil yerlilerin birbiriyle rekabete sokulmasında. Yıllarını bu işe vermiş, kaliteli üretim yapan firmalarla bizim bölümde “merdivenaltı” olarak isimlendirdiğimiz neyi nasıl ürettiği pek de belirli olmayan firmalar yalnızca fiyat bazında çarpıştırılıyor. Kesimimiz için 2024 yılında yürürlüğe girecek Medikal Aygıt Regülasyonu ile birlikte AB mevzuatına ahenk çok maliyetli olacak. Bu mevzuda ülkemizde doküman verebilen firma şu anda yok. Maalesef, 20 yıl evvel yurtiçinde nasıl belgelendirme konusunda hizmet alamıyorsak tekrar alamayacağız.
“Küreselleşmenin yerini bölgeselleşme aldı”
ERTUNÇ ÖZCAN ŞİRKETLER GRUBU-(YÖNETİCİ ORTAK)-ONUR ÖZCAN
1968 yılında Kurucu Liderimiz Ertunç Özcan tarafından faaliyete geçirilen kümemiz, ülkemizde sıhhat kesiminin birincilerini gerçekleştirip, küresel alanda yenilikçi teknolojilerle endüstrici kimliğini devam ettirmektedir. Ertunç Özcan Şirketler Kümesi olarak 4 yerli şirket ve 2 yabancı iştiraki ile faaliyetlerimize devam etmektedir. Üretim gamımızda bulunan yenidoğan ağır bakım aygıtları, sterilizasyon ekipmanları, anestezi, ameliyathane ekipmanları, giyilebilir sıhhat teknolojileri, yapay zeka tahlilleri ve anahtar teslim hastane proje tahlilleriyle kesimimize mühendislik hizmeti veren Endüstrici kuruluş pozisyonundayız.
Grubumuz, 1970’te birinci buharlı sterilizasyonu, 2008’te birinci yenidoğan kuvözünü üreten, 2013 yılında Sterilizasyon alanında küresel pazar başkanı İsveç merkezli bir grubu(9.5 milyar Euro ciro) ortak alan, 2014 yılında Avrupa’da kesim önderi İtalyan (1.2 milyar Euro, 120.000 ağır bakım yatağı yöneten) ortaklarımızla kısa müddette ülkemizde referans kuruluşu haline gelen, bu iştirak sonucunda 2019/2020 yıllarında ülkemizde en süratli büyüyen 100 şirket ortasında yer alan, 2018 yılında (kuruluşunun 5.yılında) 300 milyon Euro değerlemeyle ülkemize önemli döviz girişi sağlayan bir pozisyonda. TÜBİTAK takviyesini bölümümüz için çok değerli görüyoruz. Ar-Ge dayanağı de yeterli irdeleniyor, düzgün takip ediliyor. Ür-Ge (ürün geliştirme) basamağında biraz tıkanıklık var. Dala yönelik modüler takviye tanımlamaları olursa bizleri daha da ileri taşıyacaktır.
İhracat kg fiyatımız 110 Euro olup, ülkemize katma kıymeti yüksek gelir sağlamaktadır
Kamunun farkındalığı ve bölümün gerçek yönlendirilmesiyle problemlerin çözüleceğini kestirim ediyorum. “Dünya fabrika, istediğim yerde ürettiriyorum” konseptinde, pandemi ve ülkeler ortası oluşan konjonktür sebebiyle, bölgeselleşme çok değerli hale gelmiştir. Oluşan yeni devirde Türkiye’nin pozisyonu ehemmiyetini arttırmıştır. Kamu bunu güzel yönetirse küresel dünyada daha süratli büyüme sağlayabiliriz. Ayrıyeten firmalarımızın gelişmesi için; Devletimizin firmalarımıza oransal olarak vergi indirimi, (yarattığı ihracat meblağı ve iktisada katkısı oranında)
“Koşulları sağladığımız halde yıllardır ihracatçı birliği kuramıyoruz”
ÜZÜMCÜ TIBBİ AYGITLAR VE MEDİKAL GAZ SİSTEMLERİ AŞ İDARE KONSEYİ BAŞKANU MURAT ÜZÜMCÜ
Üzümcü Tıbbi Aygıtlar, 1969 yılında kurulmuş, 3. neslin iş hayatında olduğu, tıbbi aygıtlar alanında bir çok birincisi gerçekleştirmiş bir aile işletmesidir. Ameliyat masaları, ameliyat lambaları, elektrokoterler, paslanmaz çelik hastane mobilyaları ve medikal gaz sistem ekipmanları üretmektedir.
120’ye yakın çalışanımız, 25 bin m2 üretim alanımız ve tüm paydaşlarımızla Türkiye’nin kıymetli bir tıbbi aygıt üreticisiyiz. Tırnaklarımızla kazıyarak ilerlediğimiz bu kesimde, 10 yıldır pazar önderiyiz. Aile soyadımızın markamız olarak anılmasıyla, doğal bir markalaşma süreci yaşadık. 2000 yılında başladığımız ihracatta, kendi markamızla 100’den fazla ülkeye ulaşmayı ve ciromuzun %60’ını ihracattan elde etmeyi başarmış durumdayız. Bugün Küba’dan, Vietnam’a dünyanın pek çok farklı ülkesinde Üzümcü markalı tıbbi aygıtlar kullanılmaktadır.
2017 yılında Medikal İhracatçılar Birliği’nin kurulma şartlarını sağladık, kesim temsilcileri ve sivil toplum örgütlerimizle birlikte önemli emek verdik. Tüm şartları sağlamamıza karşın bizim kuruluşumuz onaylanmadı. Umarım TİM’in yeni idaresi Medikal İhracatçılar Birliği’nin kurulmasına müsaade verir.
“Narenciyede 8 birlik var, medikalde bir tane bile yok”
Narenciye alanında 8 adet sektörel ihracatçı birliği varken, medikal alanda tek bir birlik bile yok. DMO bizim bölümümüzün demirbaş alımlarında değerli bir misyona sahip. Yerli üretimin fiyatlandırılma siyaseti ise içler acısı. Bugün ithal ameliyat masası ile yerli ameliyat masası fiyatını karşılaştırdığımızda %50 fiyat farkı görüyoruz. Sebebinin yerli üreticiye biçilen ucuz, kalitesiz eser rolünden kaynakladığını düşünüyorum. Bizler şartsız, “ama”sız, DMO üzerinden yalnızca Türkiye de üretilen eserleri satmalıyız. Kore’de ilgili kurum fiyat pazarlığı bile yapmadan, yalnızca yerli üretimi alıyor. Bu alanda bakış açısının değiştirilmesine gereksinim var. Devlete yapılan satışlarda ödeme mühletleri çok uzuyor. Yani aslında bizim burada ödemeyi konuşmak yerine; tıbbi objelerin internetini, giyilebilir teknolojileri, uzaktan hasta takip sistemlerini, medikal robot teknolojilerini, dezenfektan robotlarını, artırılmış gerçeklikle tıbbi işçinin eğitimini, Nano teknoloji ile yara örtülerini, 3D baskı ile üretilmiş protez uzuvları ve gibisi bahisleri konuşuyor olmamız gerekirdi. KDV konusu yerli üreticilerin en büyük külfetlerinden biri. Bir sabah kalktık ve KDV %8’e indi. Hammaddeyi %18 KDV ile alıp, sonuncu eseri %8 KDV ile satıyoruz. İthal eser satıcısı, %8 ile alıp, %8 ile satıyor ve bu sıkıntıyla muhatap değil.
“Sistem yeni teknolojiye müsaade vermiyor”
BMT KÜME – LEVENT METE ÖZGÜRBÜZ
Rejeneratif biyo gereçler yapıyoruz. Ameliyatla konan, enjekte edilen, yeni dokular oluşturan güzelleştirici materyal üretimi yapıyoruz. 2007 yılında birinci şirketimi kurdum. Hacettepe de akademik çalışmalarım vardı. TÜBİTAK Biyomedikal Teknoloji Merkezi YKB yaparken, vazifemden ayrılarak bu şirketi kurdum.
Ürünlerimiz 10 kümede toplanıyor. Beyin cerrahisinde, spor hekimliğinde, diş hekimliğinde, medikal estetikte kullanılan eserler. 500 bin olay tecrübemiz oldu. Ar-Ge yüklü bir grubuz. Kurulurken özel dayanaklara başvurmamıştık, sonra ilerlemek için başvurduk fakat TÜBİTAK, KOSGEB takviyeleri kullanmıyoruz. Sayılar çok düşük hâle geldi. Bürokrasi çok yorucu, projeyi takip etmek için harcanan güç getirinin üzerinde oluyor. Ödemeyle ilgili baskı oluşunca ilerleme olumsuz etkileniyor. Kıymetli ilerleme alanı ancak kapasitenin gerisinde kalınıyor. Tıbbi teknolojiler yüksek katma kıymetli alanlardan birisi.
Zaten Avrupa Patent Ofisi bilgi tabanına girdiğinizde uzun yıllardır bir numarada medikal teknolojinin olduğunu görürsünüz. Yani bölümümüz, bilginin en çok paraya çevrildiği alanlardan birisi.
Ekosistemin bunu anlamaktan uzak olduğunu görüyoruz. Bunun sistem içinde nasıl olgunlaştırılması gereğini anlattık lakin günlük hususlar bunun önüne geçti. TÜBİTAK takviyesiyle gelişecek alan değil. Çok öbür sistemler var. Dayanağın ötesinde geri ödemeyle bunu yapabilmeliydi. Yüksek teknoloji ağını özgür bırakmalı yahut geri ödemede bir şeyler tanımalıydı. 5 yılda hiçbir teknoloji geri ödeme listesine alınmadı. Yeni teknolojiye müsaade vermiyor SGK sisteminde.
Sağlık Bakanlığı bunu sistem olarak görüyor. En ucuzu almaya çalışıyor, bunun teknolojik gelişmeye yararı; yerlilik üzere mevzuların yakınına yaklaşamıyor. Kent hastanelerindeki lambalar bile yerli alınamıyorsa bu tip alana dayanak beklemek çok optimistlik olur. Evvel pazarda parasını ödeyerek yeni teknoloji girmesine müsaade vererek sermaye birikimine fırsat vermeli. Yapısal şeylerin değişmesi lazım. Yerli kıymetli, bize sahip çıkmazsa diğerinin sahip çıkmasını bekleyemeyiz. Yavaş yavaş insan üzere şirket de kaybediyoruz. DMO üzere kuruma niçin muhtaçlık duyuyoruz? Sıhhat Bakanlığı bunu niçin kendi bünyesinde yapmıyor anlamıyorum. Bizim dağıtım kanalına muhtaçlığımız var, kongre, fuara katılıyoruz. Dağıtım kanalının bizde olması lazım. ABD’ye tıbbi aygıt mı satılacak? Bunun lojistiğinin desteklenmesi lazım, devlet bu büyümeyi desteklemeli ki dünyada Türk malı fiyatı düşmesin.
“Birçok kentte Amerikan robotu var, devlet dayanağıyla ürettiğimiz robottan bir tane bile satamadık”
ELMED GENEL MÜDÜRÜ SİNAN KABAKCI
Şirketimiz 1991 yılında birinci böbrek taşı kırma makinesi üretmek üzere bir hekim ve mühendis paydaşlığıyla başlamıştır. Gelinen noktada, 31 yıldır bilhassa üroloji alanında büsbütün özgün dizaynlar ile kaliteli eserler üreten, dünya çapında bilinir bir üretici yapısına kavuştuk. Üretimimizin yüzde 55’ini 60’ın üzerinde ülkeye ihraç ediyoruz. Son yıllarda da bilhassa cerrahi robot alanında uzmanlaşmaya çalışıyoruz.
Dünya çapında, Da Vinci robotuyla birlikte birebir pazar araştırma listelerinde yer alıyoruz. Ayrıyeten, tüm dünyada okutulan ders kitabına girdik ve memleketler arası 100’e yakın yayında da yer alıyoruz. Türk firması olarak dünya çapında bilinen marka haline geldik. Devlet dayanaklarıyla proje geliştirmeye çalışıyoruz.
Çok ıstırap çektiğimiz hususların başında, en son eser satışında yerli firma olarak desteklenmeyişimiz geliyor. Proje kapsamında çok güzel dayanak veriliyor. Hatta yüzde 82,5 hibe ile projeyi yaptık, yurt içi ve yurt dışında ödül aldık. Lakin, ticarileşmiş eserin alımı konusunda tıpkı hassasiyeti göremiyoruz. Almanya’ya bile ihracat yaparken; Türkiye’de çok özel indirimli fiyatlar vermemize karşın referans olarak gösterebileceğimiz tek bir yere bile bu eserimizi veremedik. Amerikan ortopedi robotu Türkiye’de birçok kentte ona yakın hastaneye çok yüksek bedeller ile satın alınırken yerli ve milli- devlet takviyesi ile geliştirilmiş bizim robotumuzdan tek bir tane bile satın alınmadı. Türk firması olarak yurt dışına robotumuzu tanıtmaya gittiğimizde çabucak “Ülkenizde kaç tane kurdunuz?” diye soruyorlar, karşılık veremiyoruz, bizi garip karşılıyorlar.
“Belgeleme fiyatları yatırımı imkânsız hale getiriyor”
Devlet takviyesini ağır formda kullanıyoruz. Pandemi sürecinde TÜBİTAK takviyesi ile esnek görüntü bronkoskopi aygıtı yaptık. Prototip muvaffakiyet ile tamamlandı. Lakin, ülkemizin de tabi olduğu tıbbi aygıtlarda Avrupa’nın yeni getirdiği düzenlemeler münasebetiyle doküman alamadığımızdan projemizi ticarileştiremedik. Türkiye’de yeni bir tıbbi aygıt üretip, bu aygıtın satış potansiyelini ve elde edilecek ciroyu garantilemeden doküman almak için yatırım yapmak imkansız hale geldi. SGK geri ödeme mevzuatına nazaran, klinik çalışma yapılan hastalar için SGK tarafından hiçbir ödeme yapılmayıp, ilgili tüm tedavi, ilaç, yatak, vs. masrafl arının sponsor firma tarafından karşılanması gerekiyor. Öteki taraftan, firmalardan bu ödemelerin dışında, klinik çalışmanın yapıldığı hastane ve tabipler tarafından da ek paralar talep ediliyor. Firmalar tarafından klinik çalışmaların yapılabilir olması için, Sıhhat Bakanlığı tarafından makul oranların ve kuralların belirlenmesi gerekiyor. Klinik çalışma yapılırken, çalışmanın sigortalanması, sonrasında da aygıtın sigortalanması süreçleri var. Türkiye’de sigorta poliçesi hazırlayabilen kurum yok, yurt dışı sigortalardan temin edilmesi gerekiyor ki bu önemli bir sorun. Yurt dışına büyük bedel ödüyoruz.
“Piyasa nezareti daha faal yapmalı”
Yerli eserlere önemli dayanak vermemiz lazım. Bu dayanağın mevzuatla değil, uygulama takibiyle olması lazım. Birçok ihalede yerli malına sağlanan avantaj kullanılmıyor. Bilhassa yerli firmaların ihaleye katılmaması için özel hususlar konulduğunu girebiliyoruz. Sıhhat Bakanlığı piyasa nezaretini daha faal yapmalı. Arap ülkelerinde, Kuzey Afrika ülkelerinde bile teklif listesinde özelliklere nazaran puan veriliyor. Üstün özelliklerinin de ön plana çıktığı, fiyatının buna nazaran belirlendiği ihaleler oluyor. Türkiye’de bu formda fiyat dışı ögeler kullanılmıyor. Tüm ihalelerde iş bitirme, iş tecrübe evrakı üzere evraklara bakılması lazım. Daha evvel ne iş yaptığına bakılmaksızın verilen ihalelerin sonuçları çoklukla makûs olabiliyor. Yalnızca en düşük fiyata odaklanmış olan bu ihale süreçleri yerli malı imajını köüt etkiliyor, bu imajı düzeltme konusunda Bakankık üzerine düşeni yerine getirmelidir. Regülasyonlar ile kaliteli eser yapmaya yönlendirmeli, eşit rekabet talihi sağlanmalıdır.