Merve YİĞİTCAN
Salgın sürecinde başlayan, akabinde kurda yaşanan ani yükselişle hızlanan işletme sermayelerindeki erozyon, firmaların üretim ve yatırımda hareket alanını gitgide daraltıyor. Enflasyonist baskı ve artan maliyetlerin kıskaca aldığı işletmeler, nakit sıkışıklığını aşabilmek ismine birtakım vergi düzenlemelerinde güncellemeye gidilmesini bekliyor. Kanunen kabul edilmeyen sarfiyatlar kapsamındaki finansman masraf kısıtlaması ile binek araç masraf kısıtlamasının, firmaları yorduğuna işaret eden iş dünyası temsilcileri, süreksiz verginin de artık kademeli olarak kaldırılmasını bekliyor. Piyasanın talepleri ortasında, biriken KDV iadelerinde sürecin hızlandırılması ile kira stopaj oranının kalıcı olarak indirilmesi de öne çıkıyor.
Ne cins zorluklar yaşanıyor?
Pekala işletmelerin ‘yıpratıcı’ olarak nitelendirdiği vergi uygulamaları şirketlere ne tıp zorluklar çıkarıyor? Kanunen kabul edilmeyen masraflar kapsamındaki finansman sarfiyat kısıtlaması ile işletmenin, kendi özsermayesini aşan fiyatta kullanılmış olan kredilerinin faiz sarfiyatının yüzde 10’u kanunen kabul edilmeyen sarfiyat olarak kayıtlara alınmak zorunda. Yüzde 10’a denk gelen fiyat işletmelerin carisine gelir olarak yazılıp, üzerinden kurumlar vergisi alınıyor. Geçen yıl yürürlüğe giren bu uygulama, şirketlerin kredi yerine özkaynaklarını kullanmalarını teşvik etmeyi amaçlıyordu. Fakat işletmelerin yüzde 70’ten fazlasının öz kaynaklarının dışında kullandıkları krediler ile faaliyetlerine devam ettiği düşünüldüğünde uygulama özsermayesi düşük olan işletmeler için ek vergi maliyeti yaratıyor. Birebir vakitte şirketlerin borç-özkaynak oranlarındaki artış da şirketlerin yatırım ve üretim için dış kaynak kullanımının zorunluluğunu, bu haliyle finansman sarfiyat kısıtlamasının yarattığı negatif etkiyi gösteriyor. İSO 500-2020 listesindeki işletmelerin yüzde 235’e dayanan borç-özkaynak oranı, piyasadaki genel görüntüyü da özetliyor.
Kanunen kabul edilmeyen sarfiyatlar kapsamında yeniden geçen yıl getirilen binek araç masraf kısıtlaması da işletmelerin faaliyetlerinde kullandıkları binek araçlara ait sarfiyatların yüzde 30’unun vergi matrahından indirilmesini engelliyor. Şirketlerin bir başka talebi ise kira-stopaj oranının kalıcı olarak yüzde 10’a indirilmesi… Kanun ile devlet, mal sahibinin ödemesi gereken kira gelir vergisinin yüzde 20’sini kiracısı olan işyerine tahakkuk ettiriyor. Fakat pandeminin başında işletmeleri desteklemek ismine bu oran yüzde 10’a indirilmişti. İşletmeler, kira-stopaj oranının kalıcı olarak yüzde 10’a indirilmesinin firmaların sermaye yapısını güçlendirebilmesi ve nakit akışlarını düzenleyebilmeleri ismine kıymetli olduğuna işaret ediyor. Firmaların nakit akışını zorlayan bir başka uygulama da süreksiz vergi uygulaması. 17 Ağustos 1999 Marmara Sarsıntısı sonrasında getirilen süreksiz vergi uygulaması ile devlet yılda 3 sefer süreksiz vergi 1 kere de yıllık gelir vergisi beyanı alıyor. İş dünyası temsilcileri, 3 ayda bir devlete vergi ödemenin nakit akışını darbelediğini, yılda 1 seferde tamamının verilmesinin firmalara rahat nefes aldıracağını lisana getiriyorlar.
Avdagiç: Firmalar zorlanıyor
DÜNYA’ya değerlendirmelerde bulunan İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç, son periyotta hem yatırım muhtaçlığının artmasının hem de global boyuttaki enflasyon probleminin işletme sermayesi gereksiniminin büyümesine neden olduğunu, firmaları da finansman konusunda epeyce zorladığını söyledi. Finansman maliyetlerinin de arttığı bu süreçte kimi yasal düzenlemelerin nakit gereksinimini azaltma noktasında büyük yarar getirebileceğini kaydetti. Avdagiç, kanunen kabul edilmeyen masraflarda bir düzenlemeye gidilmesi, finansman masraf kısıtlamasının limitlerinin gözden geçirilmesi, bilhassa yurtiçinde ticaret yapan şirketlerde biriken KDV iade sürecinin hızlandırılması ve kira stopaj oranının kalıcı olarak indirilmesi üzere adımların işletme sermayesine katkı yapacak uygulamalar olduğuna dikkat çekti.
Tekrar gözden geçirilmeli
Avdagiç şöyle devam etti: “Suiistimalleri engellemek ismine yapılan birtakım düzenlemelerin tüm mükellefl eri etkilediğini unutmamak lazım. Halihazırda birtakım haklı sarfiyat kalemlerinin vergi matrahından düşülememesi nedeniyle ticari kâr ile vergi matrahı birbirinden uzaklaşıyor. Bu durum vergi hesaplamalarını ve kâr dağıtımıyla ilgili süreçleri zorlaştırıyor. Bunun için kanunen kabul edilmeyen masrafları tekrar gözden geçirerek makul bir seviyeye indirmek değerli. Motorlu Taşıtlar Vergisi’nin ya da vergi cezalarına ilişkin gecikme faizinin masraf kabul edilmemesi üzere unsurlar esnetilebilir. Sıkıntı durumda olan bir işletme, vergi borcunu taksitlendirerek faiz ödüyor, başka yandan bunun masraf olarak vergi matrahından düşemiyor. Bu üzere adımların esasen işletme sermayesini güçlendirerek, kamu ismine da bir vergi kaybı doğurmayacağına inanıyoruz.”
Bahçıvan’dan süreksiz vergi kaldırılsın önerisi
İşletmelerin vergi yükü İstanbul Sanayi Odası’nın da (İSO) gündeminde. Odanın son meclis toplantısında Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’yi ağırlayan İSO Lideri Erdal Bahçıvan, burada yaptığı konuşmada devreden KDV sorunu ile süreksiz verginin işletme sermayeleri üzerinde baskısına dikkat çekerek, sanayicilerin taleplerini lisana getirdi. Yakın vakitte pek çok eserin KDV oranlarında değişime gidildiğini hatırlatan Bahçıvan, “KDV düzenlemeleri başta temel tüketim unsurları olmak üzere muhakkak eser kümelerinde fiyat artışlarını hafifl ettiği aşikar. Fakat bilhassa endüstriciler açısından en son eserin KDV’si yüzde 1’e indirilirken hammaddenin KDV’sinin yüzde 18’de tutulması, üreticinin üzerinde zati var olan devreden KDV yükünün daha da artmasına neden oluyor. Bu haliyle bir tüketim vergisi olmaktan çıkıp bir endüstrici vergisi niteliğine bürünen KDV’nin sadeleştirilerek kapsamlı bir ıslahattan geçirilmesi gerektiğini düşünüyoruz” sözlerini kullandı. Süreksiz vergi uygulamasına da değinen Bahçıvan, “Geçici vergi uygulaması sanayicilerimizi, aslında kısıtlı olan işletme sermayelerinin bir kısmını devlete aktarmak durumunda bırakıyor. Son düzenleme ile süreksiz vergide taksit sayısının 3’e indirilmesi olumlu bir gelişme olsa da önümüzdeki periyotta süreksiz verginin kademeli olarak büsbütün kaldırılması gündeme alınmalıdır” biçiminde konuştu.
Önel: Yazılmayan sarfiyatlar hareket alanını daralttı
Kanunen kabul edilmeyen sarfiyatların piyasada firmaların hareket kabiliyetini engellediğini kaydeden İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel, işletmelerin yüzde 70’ten fazlasının özkaynaklarının dışında kullandıkları krediler ile faaliyetlerine devam ettiklerini vurguladı. Enflasyon kaynaklı hammadde ve girdi fiyatlarının yükseldiği bu devirde bilhassa işletme sermayesinin önemli oranda azaldığına dikkat çeken Önel, “Bu uygulamanın işletmenin hareket alanını daralttığı görülüyor. Hasebiyle kanunen kabul edilmeyen sarfiyatlar kapsamında finansman giderlerimin yüzde 90’ının yazılması, kalan yüzde 10 kısmının yazılmaması, ayrıyeten bilhassa pazarlama yapan şirketlerin binek araçlarına yaptığı masrafın yüzde 30’luk kısmın masraf gösterememesi bu devirde bizi yoruyor. Beklentimiz en azından makul bir devir için bunların teğe bir düşülmesi. Bu biçimde başta KOBİ’ler olmak üzere işletmelere can suyu olabilir” sözlerini kullandı.
Şirketlere ek vergi maliyeti yaratıyor
İşletmelerin güncelleme istediği birtakım kanunen kabul edilmeyen masraflarla ilgili vergi uzmanı BDO Türkiye Vergi Ortağı Erdal Güleç, değerlendirmelerde bulundu. Türkiye’de tasarruf oranının epey düşük olduğunu, bu nedenle gerek hanehalkı ve gerekse şirketlerin çoğunlukla kredi kullanarak yatırım ve işletme sermayesi gereksinimlerini finanse ettiğine işaret eden Güleç, finansman masraf kısıtlamasının özünde şirketlerin kredi yerine özkaynaklarını kullanmalarını teşvik etmek maksadıyla getirilmiş bir düzenleme olduğunu, fakat mevcut konjonktürde özsermayesi düşük olan şirketler için ek vergi maliyeti yarattığına dikkat çekti. Güleç, “Dolayısıyla, bu uygulamanın mevcut ekonomik konjonktürde sürdürülmesinden vazgeçilmesi gerekir. Bunun yerine özsermayeyi teşvik eden nakit sermaye indirimi üzere uygulamalara daha çok işlerlik kazandırılması tercih edilmelidir. Uygulama büsbütün kaldırılmayacaksa da kanundaki azami yüzde 10 oranından daha düşük bir oran belirlenmelidir” sözlerini kullandı. Güleç, binek araç sarfiyat kısıtlamasına ait de şu açıklamaları yaptı: “Son devirlerde binek araçlara ait vergi, akaryakıt, kira üzere masraf ögelerinin fahiş oranlarda artmış olması nedeniyle kanundaki limitler epeyce düşük kalıyor. Bu durum da yapılan masrafların kıymetli bir kısmının vergi matrahından indirilememesine neden oluyor. Bu nedenle, işletmeleri zorlayan bu uygulamanın da bir mühlet askıya alınması yahut kanundaki limitlerin ekonomik gerçekliğe yakınsayacak biçimde güncellenmesi gerekir.”
İŞ DÜNYASININ BEKLEDİĞİ ADIMLAR
- Finansman masraf kısıtlamasının tekrar gözden geçirilmesi
- Binek araç sarfiyat kısıtlamasında limitlerin güncellenmesi
- Kira-stopaj oranının kalıcı olarak yüzde 10’a indirilmesi
- Süreksiz verginin kademeli olarak kaldırılması
- KDV iadelerinin hızlandırılması
- Arabalara ilişkin Motorlu Taşıtlar Vergisi’nin ve vergi cezalarına ilişkin gecikme faizinin sarfiyat kabul edilmesi