Elif KARACA
Fransız bankacılık kümesi Societe Generale’nin Küresel Başekonomisti Klaus Baader TCMB’nin geçen hafta aldığı faiz indirim kararının enflasyon görünümünü daha da bozup TL üzerinde ek baskıya neden olabileceğini söyledi. DÜNYA’nın sorularını yanıtlayan Baader, döviz kurunun gün içinde yüzde 1’e yakın paha kaybettiğine dikkat çekerek, ABD Merkez Bankası (Fed), ECB ve başka pek çok merkez bankasının yakın vakitte faiz oranlarını artırmaya devam etmesi beklendiğinden, Türk lirası ile öbür para üniteleri ortasındaki getiri farkının daha da daralacağını ve bu durumun TL üzerinde daha fazla aşağı istikametli baskı oluşturabileceğini söz etti.
Avrupa’da yaşanacak bir resesyonun Türkiye üzerindeki muhtemel tesirini de kıymetlendiren Baader, “Avrupa’da tüketim düşeceği için kuşkusuz hayli olumsuz olacak” dedi. Baader, Türkiye ve Rusya ortasında alınan ruble ile ticaret kararının Türkiye iktisadına manalı bir tesiri olacağını düşünmediğini söyledi. Global iktisattaki son duruma ait sorularımızı da yanıtlayan Baader, ABD’nin resesyonda olup olmadığı istikametindeki tartışmaya ait görüşlerini paylaştı.
■ Büyük merkez bankalarının resesyona neden olmadan enflasyonu düşürebileceklerini düşünüyor musunuz?
Evet, bunun mümkün olduğunu düşünüyorum, fakat büyük maharet ve biraz da baht gerektirecek. Baht gerektirecek derken ani, beklenmedik olumsuz dış şokların meydana gelmemesini kastediyorum. Lakin bu, iktisatta birtakım üzücü sonuçların olmayacağı manasına gelmiyor. İşsizliği mevcut düzeylerden yükseltmeden enflasyonu düşürmek güç hatta imkansız olacaktır. Yapılması gereken arz ve talebi daha düzgün bir istikrara oturtmak.
■ ABD’deki mevcut durumun bir resesyon olup olmadığı konusunda yaygın bir tartışma var, bu bahiste fikriniz nedir?
Benim görüşüm mutlaka açık: ABD GSYİH’si üst üste iki çeyrekte daralmış olsa da – ki bu resesyonu teşhis etmekte başvurulan kolay bir kuraldır – ABD’nin resesyonda olduğunu gösteren neredeyse hiçbir işaret yok. En değerlisi, ABD hala aylık yüzde 3 ile yüzde 4 ortasında yıllık oranlarda istihdam yaratıyor. Bir resesyonun ileri evrelerinde bu olmaz.
■ Sizce ABD ve Avrupa’da enflasyon tepeyi gördü mü? Önümüzdeki devir için üst istikametli riskler var mı ya da kademeli bir düşüş bekliyor musunuz?
Temel senaryoya nazaran enflasyonun Euro Bölgesi’nde (muhtemelen Eylül ayında) yakında tepeyi görmesi bekleniyor. ABD’de manşet enflasyon haziranda aslında doruğa ulaştı, lakin İngiltere’de doruğun görülmesi muhtemelen yıl sonunu bulacak. Her iki tarafta da riskler var ve bu riskler temel olarak güçlü fiyat ve ünite işgücü maliyeti baskıları nedeniyle üst taraflı.
■ Son bilgiler Almanya iktisadının 2. çeyrekte yüzde 0 büyüdüğünü gösterdi. Avrupa’da resesyon riski görüyor musunuz?
Türkiye’nin en büyük ticaret ortakları olan Avrupa ülkelerindeki yavaşlamanın Türkiye iktisadına tesiri ne olur? Evet, Almanya’nın son GSYH verisi konusunda haklısınız, lakin tıpkı vakitte 1Ç22’de çeyreklik bazda yüzde 0.8 (yıllık yüzde 3.2) büyüme kaydedildi. Euro bölgesi için temel senaryomuz resesyondan kaçınılması tarafında. Almanya ise ikinci yarıda yahut 4Ç22/1Ç23’te teknik bir resesyona girebilir. Pek çok şey Rus gazının arzına bağlı. Kesilirse, sakinlik kaçınılmaz olacaktır. Kestirimlerimiz İngiltere Merkez Bankası’nınkiler kadar olumsuz olmasa da, İngiltere 2022’nin son çeyreğinde ve 2023’ün başlarında neredeyse kesin olarak resesyona girecek. Avrupa’da yaşanacak bir resesyonun Türkiye üzerindeki tesiri, Avrupa’da tüketim düşeceği için kuşkusuz epey olumsuz olacaktır.
■ Gelişmiş ekonomiler yüzde 8-9’luk enflasyon için büyük bir tasa içindeyken, Türkiye’de enflasyon yüzde 80’e yaklaştı. Lakin Türkiye’de klasik ekonomik reçeteler yerine düşük faiz oranlarıyla enflasyonu düşürmeye çalışan farklı bir siyaset uygulanıyor. Sizce bu siyasetin muvaffakiyet talihi var mı?
Türkiye’nin enflasyonu düşürmek için ne cins siyasetler izlemesi uygun olacak? Döviz kurunda istikrar sağlayacak siyasetler yardımcı olacaktır. Türk Lirası, 2021’in başından bu yana dolar karşısında yaklaşık yüzde 60 paha kaybetti ve bu, bilhassa mevcut yüksek güç fiyatları göz önüne alındığında, ithal enflasyona yol açıyor. Yüksek büyümeyle birlikte enflasyonu düşürmeye çalışmak bence epeyce problemli. Büyüme yoluyla enflasyonu düşürebilirsiniz, lakin bunun için iktisadın yalnızca arz tarafında büyüme olmalıdır. Enflasyon her vakit arzı aşan talebin bir işaretidir. Büyümeyi sırf arz tarafında artırmanız gerekiyor, fakat bunu yapmak çok güç. Zira arz tarafını inşa ederken, elbette o arz tarafını inşa edenlere de gelir yaratacaksınız, bu nedenle işe yaraması pek mümkün değil.
■ Global faktörler dikkate alındığında Türkiye’ye ait yıl sonu enflasyon kestiriminiz hangi seviyede?
Türkiye ile başka gelişmiş ekonomiler ortasında yüzde 70’den fazla enflasyon farkı varken nominal döviz kurunda bir paha kaybı olmaması gerçek döviz kurunun büyük bir paha kazanması manasına gelir. Bu durumun Türkiye’nin rekabet gücünü önemli biçimde baltalayacağı açıktır. Enflasyonun global görünümüne ait olarak, son vakitlerde kimi olumlu gelişmeler de olmuştur. Global petrol fiyatları kıymetli ölçüde düştü. Ayrıyeten FAO besin fiyat endeksine ait hayli âlâ haberler aldık. Lakin öte yandan, doğal gazın fiyatı artmaya devam ediyor. Artık Türkiye bundan ne kadar etkileniyor bilmiyorum fakat kıymetli bir rol oynadığı kesin. Bu, Rusya’nın siyasetiyle çok temaslı ve Rusya’nın siyasetinin ne olduğunu kestirim etmek sıkıntı.
■ TCMB geçen hafta sürpriz bir biçimde siyaset faizini 100 baz puan indirdi. Bu atılımın ne üzere tesirleri olacağını düşünüyorsunuz, sizce enflasyon görünümünü daha da bozup TL üzerinde ek baskıya neden olur mu?
Tek sözle: Evet. Döviz kuru gün içinde yüzde 1’e yakın bedel kaybetti. ABD Merkez Bankası, ECB ve öteki pek çok merkez bankasının yakın vakitte faiz oranlarını daha da artırması beklendiğinden, Türk lirası ile başka para üniteleri ortasındaki getiri farkı daha da daralacaktır. Bu durum TL üzerinde daha fazla aşağı istikametli baskı oluşturabilir.
Ruble ile ticaretin Türkiye iktisadına manalı bir katkısı olmaz
■ Türkiye ve Rusya ortasında ruble ile ticaretin Türkiye iktisadına manalı bir katkısı olacağını düşünüyor musunuz?
Türkiye iktisadına manalı bir katkısı olacağını düşünmüyorum. Lakin ruble olarak ödemeyi reddetseydi bunun Türkiye üzerinde olumsuz tesirleri olabilirdi. Öbür ekonomilerde görüldüğü üzere, ruble olarak ödemeyi reddetmek, Rusya’dan gelen doğalgaz teslimatlarında keskin düşüşlere ve hatta büsbütün kapanmalara neden oldu. Bu, büyüme üzerinde epey olumsuz bir şok yaratacak ve enflasyonu üst itecekti. Bir bakıma felaketin önüne geçilmiş oldu.