A1 Capital Yatırım Menkul Kıymetler Genel Müdürü Atilla Esen, son devirde sürat kazanan halka arzları, oluşan fiyatlamaları ve ‘borsasaya koşan’ yerli yatırımcıları kıymetlendirdi… Gazeteci Kenan Sözbir’in sorularını yanıtlayan Esen, halka arzlarda yaşanan artışı, Türk yatırımcısının kendi sermaye piyasasındaki varlıklarına inanç duyması açısından çok değerli gördüğünü söyledi. Esen, halka arz sürecinde talep ve arz açısından kimi dengesizlikler yaşandığını, bu durumun da olağanlaşmaya başladığını kaydetti. Yerli ferdî yatırımcıların yatırım yaparken ‘ödevini âlâ çalışması’ gerektiğine işaret eden Atilla Esen, “Zararı bir yerde kesmeniz gerekiyor. Bu borsaya küsmek manasına gelmiyor. Hatta bu size öbür bir yerden kaynak yaratabilir” diye konuştu.
Kenan Sözbir: Pandemi devrinde çok sayıda şirket halka arz edildi ve yenileri de yolda… Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Atilla Esen: Pandemi periyodunda arz ve talep istikrarında ıstıraplar yaşadık. Navlun ve hammadde fiyatlarındaki artış fiyatlamaların yanlış olmasına neden oldu. Örneğin bu devirde ikinci el araç fiyatları birinci el araç fiyatlarını geçti. Bu tabiki olağandışı bir durumdu. Biz bunu talep arzın üzerine çıktığı için yaşadık. Bu durumu borsada da yaşadık. Bir pay senedinin fiyatı, fiyat bazlı talepten ötürü ederinden çok fazla düzeyler görmesine sebep oldu. Bu dengesizlikler şuan yaşadığımız olağanlaşmaya evrildi.
Son devirde gelen halka arzların birçoğu yıllardır Türkiye’nin beklediği halka arzlar. Tabi ki bunun dışında bu dalgadan faydalanmak isteyen şirketler de oldu, bu da çok doğal. Sonuçta şu an bir bankadan kredi çekmek istediğinizde hem sayı hem de uğraş manasında bir ıstırap yaşanıyor. Sermaye piyasalarına karşı olan bu ilgi şirketlerin nakit gereksinimlerini karşılamaya başladı. Bu da doğal, hatta uygun bir şey. Sonuçta Türk yatırımcısının kendi sermaye piyasasındaki varlıklarına itimat duyması çok sağlıklı. Lakin talep ve arz esnasında kimi dengesizlikler vardı. Artık bu durum en azından dengelenmeye başladı.
Yılbaşından beri şuana kadar yaklaşık 2 milyar TL’lik yeni ihraç var. 2 milyar da bedelli sermaye artırımı. Bu yeni gelen halka arzlarla bir arada bedelli sermaye artırımıyla da artık piyasa olağanlaşıyor. Yeni gelen yatırımcılar maalesef geçmişte yaşadığımız anormalliği olağan zannediyordu. Borsaya yatırımın her gün yükseliş olacakmış mantığıyla değil, kıymete yatırım olması gerektiği konusunda da bir sonuç ortaya çıktı. Olağan olan da buydu. Bu normalleşmeyle birlikte tabi ki yatırımcının risk algısı da değişecek.
Birtakım yerli yatırımcılarda ‘ödevini yapmayan öğrenci’ durumu kelam konusu
Kenan Sözbir: Arzın bu kadar artıyor olmasını yalnızca talebe mi bağlamalıyız?
Atilla Esen: Tabi ki talep burada en kıymetli faktör. Zira halka arza çıkıldığında evvelce yabancı ve yerli yatırımcılarla/kurumsallarla görüşülüyordu. Temettü dağıtma süreçleri oluyordu. Yatırımcı kitlesi hudutlu olduğu için kolay bir şey değildi. Yatırımcı sayısının çoğalıyor olması talebin de arttığına işaret ediyor. Halka arzlarda genelde eşit dağılım konusunda aksiyon alınmaya da başlandı. Bu sermayenin tabana yayılması açısından hakikat. Olağanlaşma süreciyle birlikte yatırımcılar hakikat sorular sorarak yanlışsız adımlar atmaya başladı. Ayrıyeten yanlış anlaşılmasın yeni halka arz olacak şirketler bedelinden düşük fiyatlama görmeyecek. Büsbütün yanlış fiyatlamanın yapmış olduğu olumsuz durum dengeleniyor yalnızca. Yerli yatırımcı kitlesinde tek eleştirebileceğim mevzu ödevini yapmayan öğrenci durumu kelam konusu. Pay senedi alırken neden dikkatlice okuyup araştırmıyoruz?
Kenan Sözbir: Sanırım finansal okuryazarlık konusunda yanlış adımlar atıldı. Yeni gelen yatırımcılar sizce kalıcı olabilecek mi? Yatırımcının nelere dikkat etmesi gerek?
Atilla Esen: Genç olmaları bence sevindirici. Zira gençler kazanmayı ve kaybetmeyi erken yaşta öğreniyorlar. Evvelden pay senedi süreçleri tezgah üzerinde yapılırdı ve beşerler pay senedini meskenlerine götürebiliyordu. Daha sonra fizikî durum ortadan kalkınca yatırımcı göremediği bir şeye yatırım yapmak istemedi. Böylece o yatırımcı jenerasyonunu kaybettik. Yeni gelen jenerasyonun ise sanal olarak telefonda görüyor olması kâfi. Onların öğrenmesi gereken ise borsada biraz daha orta ve uzun vadeli yaklaşmanın önemi…
Bir malı alırken gerçek düzeyden aldığınızda satarken eliniz çok daha rahat oluyor. Yatırımcının en evvel kendisini tanımlaması gerekiyor. Ayrıyeten bizde nerdeyse zarar-kes anlayışı neredeyse hiç yok… Türk toplumu olarak kolay kolay bir şeyden vazgeçmiyoruz. Temelinde bu uygun bir özellik lakin zarar-kes sizi ziyandan kurtarmaya yönelik bir süreç aslında. Ziyanı bir yerden kesmeniz gerekir bu borsaya küsmek manasına gelmiyor. Hatta bu size diğer bir yerden kaynak yaratabilir.
Kenan Sözbir: Halka arzdaki artış önümüzdeki devirde de devam edecek mi?
Atilla Esen: Edecek üzere duruyor. Muhtemelen müracaatlar da devam ediyordur. Tahminen biraz seçici olunabilir. Zira arz ve talep dengeleniyor ve eldeki kaynaklar da sonlu. Yatırımcı sayımız on milyona ulaşmış olsa o vakit durum tahminen farklı olurdu. Farklı bölümleri tıpkı süreçte halka arza açarsak yatırımcıların başında bu kadar soru işareti de olmaz.
Halka arzdaki ‘enerji’ furyası
Kenan Sözbir: Son periyotta güç bölümünde ağır halka arzlar oldu. Demek ki bu bölümün finansmana ulaşma gayreti var…
Atilla Esen: Güç şirketleri borçlarını kapatmak için bu kaynağa muhtaçlık duyuyor. Evet bu sahiden hoş. Borçları kapatıp yeni yatırımlara dönmek için şirkete kaynak yaratılması bence bir problem değil. Tıpkı bölümlerin halka arzının tıpkı periyoda getirilmemesi bence daha efektif olacaktır. Zira yatırımcı açısından başlarda soru işareti yaratıyor. Yatırımcıyı küstürmeden yanlışsız vadelerle yanlışsız bölümleri bir ortaya getirmek bu süreçleri yürütmek açısından bence mantıklı olacak. Böylelikle hem yatırımcı hem de şirket kazanacaktır.
Yabancıya ‘bağımlı olmak’ çok uygun değil
Kenan Sözbir: Yabancı yatırımcıların hissesi hiç olmadığı kadar düşüş gösterdi. Yabancı yatırımcı olsaydı bahsettiğimiz olağandan bu kadar uzaklaşma yeniden kelam konusu olur muydu?
Atilla Esen: Yabancı yatırımcı büsbütün yok diyemeyiz. Yabancı yatırımcıda da bir güvensizlik sorunu hasebiyle bir kasvet var. Bu bizim için olumsuz bir gelişme mi hayır. Türk halkının kendi sermaye piyasalarına güvendiğinde ve dayanak çıktığında yabancıya muhtaçlık olmadığını da gördük. Bu kadar halka arzı karşılayan ana faktör yerli yatırımcı oldu. Ayrıyeten aracı kurumlar da 2020 yılını bence çok âlâ geçirdiler. Bence yerli yabancıya kâfi hizmetin bu denli yıl aktarılmaması da bir kahırdı. Yerli yatırımcının sonlu bir sayıda kalması münasebetiyle aracı kurumlar yabancı süreç ünitesi kurmaya başladı. Çıkartılan tüm raporlar da yabancıya hizmete yönelikti, hatta birtakım raporların Türkçesi bile bulunamıyordu. Yerlinin talebi olmadığı için şirketler de ister istemez yabancıya yöneldi. Yabancıya yönelmek berbat değil, fakat yabancıya bağımlı olmak berbat. Yabancı yatırımcı Türkiye için bence olmazsa olmaz durumunda değil. Uzun vadeli yatırımcı kitlesi bence hala duruyor. Yabancı yatırımcıya sabit yatırımlarda bence gereksinimimiz var. Tabi ki borsada da tekrar iştirakçi olması sevindirici bir gelişme olur. Ben yabancı yatırımcının direkt gelmesini daha kıymetli buluyorum. Bilhassa yabancı yatırımcının kullandığı borsada süreç gören makinalar sebebiyle ister istemez bir mağduriyet de yaratıyor.
Kenan Sözbir: Makinelerin borsadaki süreç hacminin yaklaşık yüzde 70’e ulaştığı söyleniyor, bu hakikat mudur? Ayrıyeten kişisel yatırımcılar için de bu hizmeti veren aracı kurumlar da var. Ne kadar tesirli kullanabiliyorlar?
Atilla Esen: Makineler dünyanın artık bir gerçeği bundan kaçamayacağız. Beni üzen durum ise, Borsa İstanbul’un içerisinde gömlekçi biçiminde tabir edebileceğimiz bir dolu her gün gelip giden yatırımcı kitlemiz vardı. Onlar her gün borsada kendi ekranlarında süreç yapıyorlardı ve likidite sağlıyorlardı. Para kazandıklarında orada kazandıkları para tekrar ülke iktisadına gidiyordu. Para kazandığında konut alıyordu, otomobil alıyordu… Dal buradan besleniyordu. Biz artık bu yatırımcıları biraz küstürdük. Bu yatırımcılar bizim makinelerimizdi aslında. Artık yabancıların algoritma vasıtasıyla lazer silahla savaştığını düşünün biz hala kılıç ve kalkanla o savaşa karşı koymaya çalışıyoruz. Bu tabi ki imkansız. Münasebetiyle yerli yatırımcının da kendisini hakikat bir halde geliştirmesi gerekiyor. Aracı kurumların gerek algoritma gerek sürat konusunda takviyeleri de var. Bu hususta bilgi de çok fazla arttı.
Kenan Sözbir: Küçük yatırımcı makinelere karşı nasıl davranmalı?
Atilla Esen: Küçük yatırımcının bir makineye bence gereksinimi yok. Zira onun sorunu sürat değil, onun sorunu nasıl bir yatırımcı olduğuna karar vermek. Makineyle süreç yapan yabancı yatırımcı genelde Türkiye’de günlük konum taşımıyor. Burada yerli yatırımcı hangi kimlikle süreç yaptığını netleştirirse aksiyon alması daha kolay olur. Küçük yatırımcının ziyan ettiğinde nasıl davranması gerektiğini netleştirmesi gerekiyor. Bunları çözmemiz makine konusundan daha öncelikli faktörler.
Pay Koçu uygulamamız yenileniyor
Kenan Sözbir: Önümüzdeki devirde kurum olarak hedeflerinizde rastgele bir değişiklik oldu mu?
Atilla Esen: Hayır olmadı. 2020 yılı nitekim tüm aracı kurum şirketleri için hoş bir sene oldu. Aralıklı kontratlarla ilgili yeni bir uygulama devreye girecek. Bu durum aracı kurumlar için de geçerli olacak. Türkiye’nin neresinde olursanız olun online bir biçimde hesap açma süreci gerçekleşebilecek. Bu süreçte borsaya olan ilginin devam etmesiyle yeni hesap açılışları da devrede olacaktır. Biz de bu manada dijital altyapımıza takviye sağlamaya çalışıyoruz. Bizim de birinci kere deneyimleyeceğimiz bir şey ancak ben tüm aracı kurumların bunun üstesinden gelebileceğini düşünüyorum. Şirket olarak da kendi callcenterımızı kurduk gelen talebi karşılamak için aldığımız bir aksiyondu bu. Araştırma kısmımızı kuvvetlendirdik. Esasen online platformlarımız çok kuvvetli. Biz bilhassa bir kesinti yaşanmamasına dikkat etmeye çalışıyoruz. Bizim Pay Koçu isimli bir uygulamamız var. Bu uygulamanın yine dizaynının yapılmasını rica ettim. Aplikasyonlu uygulama olarak devreye girmesini bekliyoruz. Burada yatırımcı cep telefonundan kendisine günlük gelen araştırma raporlarını görme imkanına sahip olacak.
Kenan Sözbir: Raporlar konusunda da düzenleme yapıldı. Birkaç kurum dışında rapor yayımlanmayacak formunda. Siz öbür raporlar da hazırlıyor musunuz?
Atilla Esen: Pay Koçu ekseriyetle likiditesi yüksek olan senetlerle ilgili yorum yapıyor. Zira ister istemez likiditesi düşük bir pay senediyle ilgili yorum yaptığınızda burada istikamet vermiş oluyorsunuz. Bu gerçek bir algı değil. Bizim yatırımcı sayımız da yirmi bine ulaştı. Yirmi bin kişiyi tıpkı anda yanlış anlaşabilecek yerlere yönlendirmek de istemeyiz. Yatırımcılarımızın daha kolay alıp satabileceği bizim şirketin de gerisinde daha rahat durabileceği şirketlere yatırım yapıyoruz. Bunun haricinde yatırımcının beğendiği ve fikir sormak istediği pay senetlerinde hem yatırım danışmanı arkadaşlarımızın bilgisine, şayet onların bilgisi kâfi değilse, hem de araştırma ünitemizdeki arkadaşlarımızın özel olarak müşterilerimize yapacağı çalışmaları da teknik ve temel olarak soruyoruz.
Kenan Sözbir: Bu yıl için kur, borsa ve enflasyon maksatlarınız neydi? Buralarda bir değişiklik oldu mu?
Atilla Esen: Endekste iki dolar düzeyi üzerinde kalıp kalmayacağımız bence değerli. O düzeyden tekrar maalesef geri dönüş oldu. Bence iki doların aşılıp aşılmayacağını yatırımcılar takip etmeli. Dolar kurunda yerli yatırımcı birinci kere dolarını satmakta dert duymadı. Zira faiz kalkanı bizi korudu. Farkındaysanız yeni bir tepe yapmadık dolarda. Biraz daha makro ekonomik çerçeveleri ülke olarak dengeleyebilirsek o vakit biz de vereceğimiz bedelleri daha uygun konumlandırabiliriz.
Kenan Sözbir: Türkiye’de yatırımcının kripto paraya çok büyük bir ilgisi var. Nedir bunun gerisindeki dinamik sizce?
Atilla Esen: Yatırımcı sayısı beş milyona yakın, sermaye piyasasındaki yatırımcı sayısından daha fazla. Kripto paranın bence tüm dünyada biraz daha regülatif tarafta denetim altına alınması lazım. Siz sabah kalktığınızda ne olduğunu bilmediğiniz bir süreçle uyanmamanız lazım. Kripto paralar olmazsa olmaz, dijitalleşmenin de tesiriyle birlikte kesinlikle daha fazla gündemimizde olacaklar. Regüle edilmemiş kripto paraya ben çok fazla güvenemiyorum. Olmazsa olmaz olduğunu biliyorum lakin açık biçimde tabir etmek gerekirse içime çok sinmiyor.
Kenan Sözbir: Pekala kripto paraya yatırım yapan bireyler nelere dikkat etmeli?
Atilla Esen: Seçimlerini gerçek yapmaları lazım. Ne aldığını ne kıymet ürettiğini bilmiyor yatırımcı. Bu fikirlere sahip olmadan yalnızca fiyata bağlı hareket etmek biraz kumar mantığıyla örtüşüyor ve bence bu gerçek bir şey değil. Bir anda fiyat çekilmeleri yaşandığı için yatırımcı parasını kaybedebiliyor. Bence regülasyonu bekleyip o denli aksiyon almaları daha hakikat olacak.
Kenan Sözbir: Sizin kurum olarak kripto para çalışmalarınız var mı?
Atilla Esen: Şu anda yok ancak bu olmayacağı manasına gelmiyor. Biz de regülasyonu bekliyoruz.