Ortaya çıkan fotoğrafın mana söz edebilmesi için tahlil etmek gerekiyor, burada devreye mali tablolar tahlili girmektedir. Mali tablolar tahlili, bir işletmenin mali durumunu, faaliyet sonuçlarını ve mali taraftan gelişmesini saptayabilmek, mali olarak gelişme istikametlerini değerlendirebilmek ve o işletme ile ilgili ileriye yönelik iddialarda bulunabilmek maksadıyla mali tablolarda yer alan kalemler ortasındaki ilgileri ve bunların vakit içerisinde göstermiş oldukları eğilimleri çeşitli analitik teknikler kullanılarak tahlil edilmesi ve muhtaçlık duyulduğunda belirlenen kesim ortalamaları ve standartlarla karşılaştırılarak yorumlanması olarak tanımlanmaktadır.
Enfl asyon ise fiyatlar genel düzeyinin daima olarak artması olarak tanımlanabilir. Bu artış ne kadar süratli olursa fiyatlar genel düzeyi de o kadar süratli artmaktadır. Enflasyonist bir ortamda sahip olduğunuz paranın satın alma gücü azalmaktadır. Örneğin yıllık enflasyonun yüzde 100 olduğu bir ortamda sahip olduğunuz 100 TL ile sene başında x malından 10 tane olabiliyorken, sene sonunda 100 TL’niz ile yalnızca 5 tane alabiliyorsunuz demektir.
Dolayısıyla enflasyonist bir ortamda finansal tabloların tahlilinin sağlıklı yapabilmesi ve hakikat kararlar alınabilmesi için bilgilerin enflasyonun mali tablolar üzerindeki tesirinin giderilmesi gerekmektedir. Ülkemizde yaşanan yüksek enflasyon maalesef işletmelerin mali tablolarını bozmuş durumda ve mali tabloların karşılaştırılabilirlikleri yok. Bu durum işletmelerin öz sermayelerinin vergilendirilmesine de yok açmakta.
2022 yılı 1. süreksiz vergilendirme periyodu sonu olan Mart 2022 ayı sonu itibariyle tabloya baktığımızda; Yİ-ÜFE son 12 ay yüzde 114,97, son 36 ay için yüzde 206,01 artmış durumda. 2022 yılı 2’inci süreksiz vergilendirme devri sonu olan Haziran 2022 ayı sonu itibariyle tabloya baktığımızda ise; Yİ-ÜFE son 12 ay yüzde 138,31, son 36 ay için yüzde 261,53 artmış durumda.
Ülkedeki üç yıllık kümülatif enflasyonun yüzde 100’ü aşması ve son bir yıllık enflasyonun yüzde 10’un üzerinde olması halinde mali tablolardaki bozulmayı gidermek ve mali tablodaki tarihi yahut defter kıymetlerini piyasa bedellerine çekmek maksadıyla endeksleme yoluyla yapılan düzeltme süreçlerine enflasyon muhasebesi denilmektedir. Enflasyonun finansal tablolar üzerindeki tesirinin giderilmesine yönelik en değerli düzenleme 213 sayılı Vergi Yordam Kanunu’nun tekrarlanmış 298’inci hususunda yer alıyor. Ayrıyeten Türkiye Muhasebe Standardı 29 Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlamayı düzenlemektedir.
Türkiye İstatistik Kurumunca açıklanan endeks sayılarına nazaran 2021 yılı sonu itibariyle Yİ-ÜFE son 12 ay yüzde 79,89, son üç yıl için yüzde 141,70 artmış durumda olduğundan, enflasyon muhasebesi kararları dikkate alınarak 31.12.2021 tarihli bilançoların düzeltilmesi gerekmekteydi.
Ancak; 29.01.2021 tarih ve 31734 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7352 sayılı Vergi Yöntem Kanunu İle Kurumlar Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 213 sayılı Vergi Metot Kanunu’na süreksiz 23’üncü husus eklenmiş ve süreksiz vergi periyotları de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap devirleri (kendilerine özel hesap devri tayin edilenlerde 2022 ve 2023 yılında biten hesap periyotları itibariyle) ile 2023 hesap periyodu süreksiz vergi devirlerinde yinelenmiş 298’inci husus kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ait koşulların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tabloların enfl asyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı açıklanmıştı.
Ülkemizde enflasyon düzeltmesi için öngörülen koşullar ziyadesiyle aşılmış durumda ve her bir vergilendirme devrinde sonu itibariyle de artmaya devam ediyor. Diğer bir deyişle enflasyon daima artıyor fakat enflasyonun mali tablolar üzerindeki tesiri giderilmiyor. Enflasyon düzeltmesini erteleyen süreksiz husus düzenlemesi yasalaşırken enflasyonun bu kadar süratli bir biçimde artacağı düşünülmediği üzere hatta düşeceği öngörülüyordu; çünkü düzenlemede yer alan “31/12/2023 tarihli mali tablolar, enflasyon düzeltmesi kaidelerinin oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.” kararı de bunun açık bir göstergesi.
Enflasyonun bu derece süratli yükseldiği ve bir müddet daha bu yükselişin devam edeceği; düşüşün de o denli çabucak geçekleşmeyeceği iddia edilen bu türlü bir ortamda, dileyen mükelleflere enflasyon düzeltmesi yapabilmeleri imkanı tanınması en gerçek seçenek olarak ortaya çıkmaktadır.