Dünyanın önde gelen merkez bankaları global sakinlik uyarısı yapıyor. Yüksek enflasyon oranına rağmen son yılların en yüksek faiz artışlarına imza atıyor. Sakinlik ekonomilerde yıllar sürebilen bariz ve yaygın gerileme, yükselen işsizlik, azalan perakende satışları ve düşen sanayi üretimi manasına geliyor.
Tüketici inancında düşüş, borsalarda sert kayıplar, işsizliğin yükselmesi, takibe düşen alacakların artması üzere etkenler yaklaşan bir sakinliğin en büyük işaretçileri olarak gösteriliyor.
ABD Merkez Bankası’nın (Fed) bölge yöneticileri enflasyonu dizginleyebilmek için faiz oranlarının daha uzun müddet yüksek kalmasını beklediklerini söylüyor. Fed iki kere üst üste 75 baz puanlık bir artış yapmış ve eylülde de bu boyutta bir artışın mümkün olabileceğine dair kapıyı açık bırakmıştı.
DURGUNLUK BELİRTİLERİ
Küresel iktisatta sakinlik işaretleri Türkiye sanayiine de ulaştı. İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından açıklanan Türkiye İmalat Satın Alma Endeksi (PMI) daralmayı işaret ediyor. Yeni siparişler, istihdam, satın alma stokları ve fabrika çıkışları üzere bir dizi göstergenin bileşimi olarak hesaplanan endeks pahası, son beş aydır 50 kıymetinin altında seyrediyor. Temmuz’da 46,6’ya gerileyen endeks Mayıs 2020’den bu yana en besbelli yavaşlama olarak dikkat çekiyor. 10 dalın yer aldığı endeks, global ekonomik şartlarda gözlenen besbelli zayıflama ve baskının sanayi bölümünde faaliyet gösteren firmalar açısından üçüncü çeyreğin güçlü geçeceğinin işareti olarak bedellendiriliyor.
Otomotiv kesiminde de sakinlik sinyalleri artıyor. Hafif ticari araç pazarı, hazirandan sonra temmuzda da daraldı. Tedarik meseleleri devam etmekle birlikte, KOBİ’lerin ticari krediye erişimindeki zorluklar ve yüksek enflasyon satışlardaki bu düşüşte tesirli oldu. Talepteki azalma nedeniyle bayilerde oluşan sıranın eridiğine dikkat çeken kesim temsilcileri, önümüzdeki aylarda pazardaki daralmanın derinleşebileceğinden tasa duyuyor.
Dünya’ya konuşan Gülan Otomotiv İdare Heyeti Lideri Alp Gülan, “Henüz birtakım modellerde araç bulmakta zorlanıyoruz. Bankaların kredi konusunda isteksiz olması satışlara olumsuz yansıyor. Lakin, hafif ticaride araç sırası kalmadığını söyleyebilirim” dedi. Hafif ticari araç satışları, bu yılın birinci yedi ayında yüzde 5,3 azalarak 90 bin 797 adet oldu.
İSTİHDAMI VURACAK
Peki, sakinlik yurttaşları nasıl tesirler?
Ekonomik sakinliğin bireyler üzerindeki en direkt tesiri istihdam alanında görülüyor. Ekonomik faaliyetin düşmesiyle işten çıkarmaların artmasının yanı sıra yeni iş bulmak da bir epey zorlaşır. Çalışmaya devam edenler de maaşların yahut ikramiyelerin düşmesi ya da artırımların ertelenmesi ile karşı karşıya kalabilir.
Öte yandan beşerler geleceğe dair belirsizlik olması nedeniyle mesken, otomobil alımı, mobilya yenilemesi üzere yüksek faturalı alımlardan geri durmaya başlar. Bu durumda işletme sahiplerinin satışları sakinlik sırasında düşebilir ve iflaslar yaşanabilir. Geri ödemeler azaldığı için bankalar da kredi musluklarını kısabilir. Geri ödemelerdeki alarm ise Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkez bilgilerine yansıdı. Kişisel kredi yahut ferdî kredi kartı borcundan ötürü yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı Ocak-Mayıs 2022 periyodunda 748 bin 437 kişi oldu. Bu sayı 2021 yılının tıpkı devrinde 408 bin 913 kişiydi. Böylelikle ferdi kredi ve ferdi kredi kartı borcunu ödememiş kişi sayısı Mayıs 2022 prestijiyle 4 milyon 147 bin 977’ye ulaştı.