Burcu GÖKSÜZOĞLU
Türkiye savaş şartları majör merkez bankalarının yeni adımları devrinde para siyasetinde klâsik metotlardan Beylikdüzü Rus Escort vazgeçti Türkiye nin izlediği iktisat siyasetini nasıl buluyorsunuz Sonuçları sizce nasıl
Temel bir sorun görüyorum Bizde Fed in yaptığının tam aykırısını görüyoruz İdare enflasyon konusunda daha kaygısız ve güya piyasayı Beylikdüzü Yaşlı Escort da kendi endişesizliğine çekmeye çalışıyor üzere lakin işe yaramıyor Zira bu enflasyon hem yaşanan bir şey hem data ve sayılarda görünen bir şey bir de insanları hakikaten korkutan bir şey Beylikdüzü Öğrenci Escort Münasebetiyle bence evvel bizim Merkez Bankası nın da en az piyasalar ve beşerler kadar kaygılı olması gerekiyor enflasyon konusunda 3 ayda Merkez Bankasının enflasyon beklentisi çift haneli rakamlardayken 20 lerdeyken Beylikdüzü Üniversiteli Escort 40 lara çıkması ortada bir program olamaz dedirtiyor zati size Zira programın çerçevesi içinde bu türlü hareketler esasen pek olamaz İkincisi program dediğiniz şeyin esasen exit i çıkış olur Yani Beylikdüzü Türbanlı Escort hangi pahalar hangi kriterlere ulaşıldığında biz bu programdan exit edeceğiz diye biliyor olmamız lazım Rastgele bir exit de yok Söylemek istediğim şey şu ben idarenin yerinde olsam Eylüle dönsünler faiz artışlarının devreye sokulmadığı lakin indirimin yapıldığı Bunu yaptığımız devirdeki kura faize ve Türkiye nin o tarihten itibaren 2 3 yıllık muhtemel enflasyon kur patikasını bir tahayyül edebilsinler İhracat odaklı gitmeye çalışıyoruz ya biz ve bugün geldiğimiz noktada dolar TL 16 yı zorluyor Enflasyon patladı kötü halde ve daha da üst gidecek üzere gözüküyor Bu enflasyon dinamiği ve bu kur seviyesi ile bunu bir yerde tutmaya çalışmak zorundalar Ve bunu heterodoks siyaset yüzünden yani kuru bırakamazsınız burada Zira kurun denetimi üzerinden giden bir siyaset bu Kuru tutmak zorundasınız faizi kötü halde denetim edip bastırmış ve yanlış yere sürüklemiş durumdasınız Bu türlü bir durumda kuru bu türlü tutarken enflasyonunuz koptu gidiyorsa TL gerçek bazda önemli kıymet kazanıyor aslında İhracatçıysanız zayıf TL istiyorsanız bugün Türkiye de kendinizi eylül ayına ışınlarsınız İhracatçı için eylüldeki kur enflasyon dinamikleri çok daha düzgündü bugünkünden Cari açık olarak bu sene pek yüksek sayılar gelecek ve infl ow yok Swap ı öldürdük yabancı bırakmadık iki piyasada da Ki hala kalan yabancı çıktığında darbe vurabiliyor Onu da gördük bu ortada Biraz günlük takılınıyor her gün birtakım mikro tahliller bulup gidiyoruz üzere biz Bunun da kasveti şurada Aslında her mikro tahlil bir mevzuda getirdiğiniz İlla öteki tarafta tahlil bekleyen bir şeyi daha makus hale getirir Yani karar alma çözüm bulma dediğiniz şey şöyle bir durum değildir 5 tane sorun var 1 tanesi tahlil buldum Geri kalan birebir yerde duruyor Bu bu türlü değildir iktisatta Şöyledir hangi sorunu daha öncelikli görürseniz ona bir tahlil getirirsiniz lakin bilirsiniz ki o öbür bir sorunu daha berbat bir hale getirecek Fakat buna razısınızdır
Enflasyonda kur ve ÜFE baskısı var
Sizce şu anda Türkiye iktisadında hangi sorun daha öncelikli
Enflasyon uzak orta enflasyon 10 tane gelişmekte olan piyasaların 2010 yılından bu yana FX indeksine baktığımızda 2016 nın sonbaharında kopmuş bir tane kur var Yani 100 den başlayıp 1018 e gelmiş Türk Lirası ondan sonra en makûs performans gösteren 100 den 372 ye gelen bugün savaşan Ukrayna Yani bu fotoğraf olağan bir fotoğraf değil Bu kur artışının mantıklı bir iktisadi sebebinin olduğu ikna konusunda muvaffakiyet bahtınız sıfır
Herkes kendini enflasyona karşı müdafaaya çalıştığı üzere fiyatlar daha da artacak beklentisiyle şimdiden alacağımı alayım diyor Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz
Ben 30 yıldır enflasyona takıntılı bir beşerim en çok onla ilgili çalıştım Bu enflasyon dinamiği benim gördüğüm en makûs enflasyon dinamiği Daha yüksek seviyeleri gördük enflasyonda lakin dinamik manasında bu kadar kötüsünü görmedik Kimse 2001 krizinden sonraki enflasyonun aşağı inişiyle mukayese etmesin Onun aşağı inişi temizdi Nedenini bulup temizlemiştik Mali dinamikleri düzeltmeyi başardık Bunun tahlili çok daha güç Burada kur ve TÜFE baskısı var Haydi onları hallettik çok acayip bir inertia var artta Benim derdim enflasyonun kaça çıkacağı değil inmeye başladığında nerede takılacağı Bu 60 olmayacak lakin 30 35 e kitlenip kalması facia Enflasyonun 100 e vurması sonra aşağı gelmesi facia değil Şu anda Türkiye de izafî fiyat kaosu var Enflasyonun ötesinde nispî fiyat kaosu var Kıymetli olan fiyatlar değil izafi fiyatlardır Bu ne demek fiyatların nispeten stabil olduğu bir devirde buzdolabının TV ye nazaran olan fiyatı 1 haftalık tatilin otomobile fiyatına olan izafi fiyatı isteğiniz üzere bakabilirsiniz Bu nispî fiyatlar her gün kayıyor hepsi çok oynak Enflasyonu aşağı çekebilmek için evvel nispî fiyat kaosunun dinmesi lazım Ondan sonra enflasyon aşağı çekilmeye başlanmalı Bu panik ortamında izafî fiyatlar mecburen kaos içinde kalıyor Beşerler bu ortamda alım yapıyor bu talebi canlı tutuyor Bu da güzel bir şey değil Mesela otomobil yatırım aracı oldu Bundan ötürü bile bir şeyler yanlış demesi lazım ülkeyi yönetenlerin Sebep otomobil aldığınızın sonraki günü paha kaybetmesi gereken bir şey Yani galeriden aldınız garajınıza girdi sonraki gün tıpkı fiyata satamıyor olmanız lazım Türkiye de beşerler mevduat yerine otomobil almaya başladılar Olağan bir ortam değil bu İzafi fiyatların kaos halinde olduğu bir ortam Beklentiyi silmeden algıyı düzeltmeden bunu yapmamız mümkün değil İktisat dediğiniz şey aslında denetim ettiğiniz fiyatlar değil algıyı beklentiye yönelterek yanlışsız yere sürüklediğiniz fiyatlardır Bugün Türkiye’de gerçek fiyatlar yok Denetim edilen kur baskılanan faiz ve oluşmuş bir dolu abuk sabuk fiyat var
Kaygım enflasyonun yapışkan hale gelmesi
Cumhurbaşkanı ve iktisat idaresi enflasyon probleminin farkındayız alım gücünü yükselteceğiz ve halkımızı enflasyona ezdirmeyeceğiz diyorlar Bu kâfi değil mi
Şunu deseler çok zalimce bir şey söyleyeceğim İnsanların alım gücünü uygunca öldüreceğiz Allah korusun ancak güzelce öldüreceğiz deseler hani bu enflasyona karşı argüman diye kullanılabilir lakin insanların alım gücünü artırarak enflasyona karşı Bu türlü bir şey mümkün değil yani oksimoron bu zati Şayet beşerler gerçek gelirleri azaldığı için eskisi kadar talep edemiyorlarsa birtakım malları bunun bir ölçü doğal ki enflasyon üstünde aşağı hakikat baskısı olacak Ancak siz ben ezdirmeyeceğim insanları diyorsanız aslında enflasyonu daha da sürdürülebilir hale getireceğim diyorsunuz Söylediğim şey sakın teklif diye alınmasın fakat Yapmayacağım hiçbir şey yeterlice alım gücü azalsın insanların inlesinler böylelikle mal talep edemesinler ve talep kaynaklı enflasyon tarafı yok olsun’ derseniz Çok acımasızca Buna mantıken karşı çıkamam Hakikat bulmam o başka problem doğrusu ne pekala bunun Enflasyonu indirmeye çalış Yani enflasyonu indiremiyor ben fiyatları üst çıkartacağım argümanı yanlışsız değil Enflasyonu indirmeye çalışın ancak indirmek için ne yapmak gerektiği konusunda artık uyanmak lazım Enflasyonda ortalama üst geliyor oynaklığı da artıyor ve ikisi de birbirini çift istikametli etkiliyor Güç besin dışardayken baktığınız vakit da enflasyon felaket Bir felaket haberi daha vereyim ÜFE üzerinde birinci kez bu kadar acayip bir baskı var TÜFE de Yani TÜFE yi ne açıklıyor Kur ve ÜFE açıklıyor 2016 nın sonuna geldiğimizde bu fotoğraf bu türlü değildi 2016 nın sonundaki fotoğrafta TÜFE yi TÜFE açıklıyordu Pekala ne oldu artık Atalet yok mu oldu Hayır haber çok daha makus Atalet yok olmadı atalet hala otomobilde ancak art koltuğa geçti Şoför koltuğunu kur ve ÜFE paylaşıyor Kur sorununu şöyle yahut bu türlü hallettiniz Kurda bir istikrar sahiden geldi ÜFE baskısı da kalktı İkisinden de kurtulduk atalet Yani kur ve ÜFE baskısı devre dışı kaldığı vakit biz hala buraya geleceğiz Buradaki makûs haber şu buraya geldiğinizde atalette olan enflasyon seviyesi bu Türkiye de 8 lerden 19 lara gelmişti Katı enflasyon seviyesi Benim endişem bu şu an 30 lara yakın bir yere geliyor Yani enflasyon 70 80 90 lara vurdu sonra aşağı geliyor tahminen 25 lere Marko rejim seviyesi 30 a kitlenmiş Türkiye nin 4 5 sene için 30 enflasyonuna kitlendiğini düşünün 30 u kırmakta başarısız olduğunu düşünün bu felaket bir şey Benim derdim bu yılın sonunda merkezin beklediği 40 larda değil önümüzdeki yıllarda de değil Benim derdim enflasyonun yapışkan kalıcı rejim seviyesinin çok yukarlarda bir yerlerde inatçı hale gelmesi Bunu nasıl kıracaksınız
Nasıl kıracağız
Enflasyonda Merkez Bankası nın son raporda ilan ettiği patikayı hiç kimse satın almıyor Kimse o patikaya inanmıyor İnsanların inanmadığı patika ile dezenflasyon yaratamazsınız Evvel patikanızı inandırıcı kılacak bir beden lisanınız ve lisanınız olacak Özel dal bu 3 yıllık enflasyon patikasını kendine benchmark alacak Lakin almazsanız biz buraya daralarak geleceğiz diyeceksiniz Ben iktidar olsam bu seçim lisanıyla giderim Aman ürkütmeyeyim kimseyi demem Tam aksine insanları şuna inandırmaya çalışırım Ben 3 yıl sonra seçimden de 1 yıl sonra enflasyonda o denli bir yere geleceğim ki gerekirse ekonomiyi daraltıp geleceğim zira bu enflasyon belasından kurtarıcam ülkeyi lakin maliyet olması gerekmiyor bize güvenirseniz biz bu noktaya gelebiliriz buna inandırmanız lazım Lakin bunların niyeti ve marifeti yok diye düşünürseniz enflasyon 30 a yakın bir yere kitlenecek maalesef Apayrı bir Merkez Bankası çok güzel bir sistem çok düzgün bir grup vs yeniden sıkıntı iş İmkansız değil ancak tekrar çok sıkıntı Benim tüylerim diken diken ooluyor nasıl paniklemiyorlar enflasyon için diye Enflasyon için paniklemiyorlar diğer şeyler için panikliyorlar Eminim idare kur için panikliyor Fakat enflasyondan paniklememeleri çok garip Zira bu enflasyon bütün varlık fiyatlarını bozuyor makûs istikrarlara götürüyor Makûs istikrarlara giden varlık fiyatlarını denetim etmeye çalışıyor bizimkiler Denetim ettiğinizde o fiyatlar artık berbat istikrar fiyatların değil yanlış istikrarda hoş gözüken fiyatlar oluyor Bu çok tehlikeli
Algılama sorunu kolay çözülecek bir şey değil
Bu tablo karşısında hemen ne yapılabilir Acil adımı atsak bile sonucunu ne vakit görürüz
Bu karşılığı çok güç bir soru Kalem kalem aklı selime gerçek uzaklık aldığınızı sinyallemeniz lazım Bu iş büsbütün sinyal problemi Üç tane ayak var karar alıcılar siyasetçiler merkez bankası vs birinci ayak finans bölümü ikinci ayak gerçek kesim üçüncü ayak Birinci ayaktan sinyaller yanlışsız gelirse evvel varlık fiyatları düzelir daha sonra iktisadi performans düzelir Göstergelere bakıyorsanız faaliyet ile ilgili Genelde Kasım Aralık ayında tepe yapmışlar ve o noktadan itibaren bozulma noktasındalar Yani biz iktisadi faaliyet manasında tepeyi Kasım Aralık aylarında gördük gibi Lakin ondan sonra bir gerileme ve bozulma var Lakin çok vahim bir durum da yok Çok vahim bir durum olmamasının da şöyle makus bir tesiri var olmaması yeterli bir şey ancak sinyalleme manasında da şöyle makus Manzarasına aldanıp tıpkı sinyallerde devam ediyorsunuz Fakat bu sinyaller varlık fiyatlarını bozuk tutmaya devam edecek O bozuk varlık fiyatları da önünde sonunda iktisadi performansı da vuracak Şu an vurmamış olması sizi yanıltmasın Ancak maalesef bu algılama sorunu kolay çözülecek bir şey değil Türkiye de yani durumu analitik olarak gösterip karşı tarafı ikna etmeniz mümkün değil Görmeden inanmam diyorlar Lakin gördüğünüz vakit da maalesef maliyeti yazmış oluyorsunuz
Faiz artırımına karşı olmadığını söylemek bile sinyal
Bu saatten sonra faiz artırılsa bir işe fayda mı yoksa geç mi kalındı
Bugün faiz artırsanız nereye çekilecek Fakat faiz artırmanın bir yan tesiri olur mu olur Zira bu davranış şunu söyleyecek Ben yaklaşımı değiştirmeye karar verdim evet fakat apansız de çok sert artışlar falan beklemeyin ‘ Merkez Bankası siyaset faizi ve hangi enstrüman devreye girerse onun da teknik ayrıntıları önemli Faiz artırımına kategorik olarak karşı olmadığınızı söylemek bile değerli bir sinyal Gerekirse faiz de artırırız lafını biz duymuyoruz Bugün bu ortamda faiz artırmanın çok fazla bir manası yok aslında Faiz artırabileceğinizi göstermek ve tahminen semboliklerle başlayıp enflasyonun düşüşüyle birlikte biraz daha sert hareket etmek daha az maliyetli olabilir Bir gün bir para siyaseti devreye sokmak zorundasınız Biz faizi ehemmiyetsizleştirdik lafına muvaffakiyet diye bakmayı bırakmamız lazım Faizin olmadığı yerde öteki enstrümanlarla likidite denetimi yapmak mikro tahliller işe yaramayacak Bunlar faizin gerçek kullanıldığı ortamlarda yardımcı enstrümanlar Fakat faizi dışarda bıraktığınız vakit boşlukta buluyorsunuz kendinizi Bin tane mikro tahlil bir tane makro çerçeve etmez
Orta uzun vadede optimistim
Pekala önümüzdeki tablo berbat mü Türkiye nin gözündeki ışıltıyı ne vakit göreceğiz
Olağan bir ülkenin 3 vadesi var kısa orta uzun Fakat Türkiye nin 4 vadesi var çok kısa kısa orta uzun Ben çok kısa ve kısa vadede Türkiye ile ilgili karamsarım Data bazlı baktığında karamsar olmamak çok sıkıntı Orta uzun vadede Türkiye ile ilgili optimistim Bu ülkenin iktisadi performans manasında garip bir kendi hayatiyeti var Yanılgılar yapsa bile bu ülke gidebiliyor