Bütçe, mayısta rekor fazlaya ulaştı

Merkezi İdare Bütçesi, enflasyonun da tesiriyle vergi gelirlerindeki yüksek oranlı artışla, hem Mayıs, hem de Ocak-Mayıs devrinde rekor fazla verdi. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, şahsî toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada, yılın birinci 5 ayı sonunda 124 milyar 618 milyon TL fazlaya ulaşılmasına karşılık, yıl sonunda GSYH’nin yüzde 3,5’i olarak, 278.4 milyar TL olarak iddia edilen bütçe açığının tutturulacağını belirtti. Mayıs ayı Hazine Nakit İstikrarındaki yüksek kasa fazlası, Mayıs ayı bütçesinin de yüksek fazla vereceğini göstermişti. Öbür yandan, bütçe açık sayılarında değişiklikler olsa da, açığın GSYH’nin yüzde 3,5’i düzeyinde tutulacağının anlaşılması, yıl içinde harcamaların da artırılacağının bir göstergesi olarak yorumlanıyor.

Nitekim, Ocak-Mayıs devrinde faiz dışı harcamalar yüzde 78,8 oranında arttı. Bunun bir kısmı kamu harcamalarına enflasyon nedeniyle gelen ek fiyat artışları neden olsa da genel olarak harcamaların da gelirler üzere süratli yükselişi dikkat çekiyor. Öteyandan, 2021 yılında süreksiz vergi 1. Devir beyanname müddeti Mayıs ayı sonuna kadar uzatılmış ve ödemeleri takip eden aylara kalmıştı. Bu nedenle yüzde bazında Mayıs ayı vergi gelirleri baz tesiri nedeniyle yüzde 213,9 ile yüksek artış kaydetti.

Mayıs ayı gerçekleşmeleri

Merkezi idare bütçesi Mayıs ayında 143 milyar 977 milyon TL fazla verdi. Bütçede toplam 317 milyar 753 milyon TL’lik gelir elde edilirken, bunun 289 milyar 417 milyon TL’lik kısmı vergi gelirlerinden oldu. Mayıs ayında, bir evvelki yıl birebir aya nazaran gelirlerdeki artış yüzde 203,9, vergi gelirlerindeki artış ise yüzde 213,9 seviyesinde gerçekleşti. Gelirlerdeki artışta, enflasyon nedeniyle yükselen fiyatlar yanında, baz tesiri de görüldü. 2021’de gelir ve kurumlar süreksiz vergi beyan mühleti Mayıs ayı sonuna kadar uzatılmış ve gelirlerin bütçeye girişi Haziran ve takip eden aylara kaymıştı.

Mayıs ayında masraflar ise bir evvelki yıl tıpkı aya nazaran yüzde 47,3 oranında artarak 173 milyar 777 milyon TL olarak gerçekleşti. Sarfiyatlar içinde, faiz hariç masraflar yüzde 49,9 oranında arttı.

Mayıs ayındaki bu yüksek gelir artışı bütçeyi rekor fazlaya taşıdı. Mayıs ayında 143 milyar 977 milyon TL fazla oluştu. Faiz dışı fazla da 161 milyar 888 milyon TL’ye ulaştı. Bir evvelki yıl Mayıs ayında bütçe açık verdiği için, oransal değişimler de yüzde 1176,7 üzere çok yüksek düzeyleri gördü.

Ocak-Mayıs gerçekleşmeleri: Masraflarda yüzde 54,8’e ulaşıldı

Bütçenin 5 aylık performansı sonucunda, harcamalardaki artışın da yüksek olduğu gözlendi. Bütçe amaçlarından çok büyük sapma göstermemekle birlikte, 5 aylık harcama, bütçede öngörülenin yüzde 54,8’ine ulaştı. Faiz harcamalarındaki bütçe iddiasına kıyasla gerçekleşme de yüzde 55,5 seviyesine çıktı.

Merkezi idare bütçe gelirleri Ocak-Mayıs devrinde bir evvelki yıl birebir periyoda nazaran yüzde 99,9 oranında artarak 1 trilyon 84 milyar 391 milyon TL olarak gerçekleşti. Gelirler içinde vergi gelirleri yüzde 108 artarak 881 milyar 156 milyon TL oldu. Bütçe gelirleri, bütçe iddialarının çok üzerinde seyretti. Toplam gelirler Mayıs ayı sonunda bütçe varsayımının yüzde 73,6’sına, vergi gelirleri yüzde 70’ine ulaştı.

Bütçe sarfiyatları ise Ocak-Mayıs periyodunda bir evvelki yıl tıpkı periyoda nazaran yüzde 74,5 oranında artarak 959 milyar 773 milyon TL, masraflar içinde faiz hariç sarfiyatlar ise yüzde 78,8 oranında artarak 837 milyar 887 milyon TL seviyesinde oldu.

Bu gerçekleşmeler, Ocak-Mayıs devrinde bütçeyi rekor düzeyde 124 milyar 618 milyon TL bütçe fazlasına ve 246 milyar 504 milyon TL faiz dışı fazlaya ulaştırdı.

Ocak-Mayıs devrinde BOTAŞ’a verilen borç 66 milyar 360 milyon TL oldu

Ocak-Mayıs devrinde, bütçe sarfiyatları içinde borç verme kalemi bir evvelki yıl birebir periyoda nazaran yüzde 591,7 oranında artarak 86 milyar 677 milyon TL oldu. Borç verme kalemi bütçe kestirimini 5 ay sonunda yüzde 140,7 oranında aştı. Borç verme kalemi içindeki yüksek sarfiyatlar KİT’lere ve fonlara verilen borçlardan kaynaklandı. Datalara nazaran BOTAŞ’a verilen borçlar 5 ay sonunda 66 milyar 360 milyon TL olarak gerçekleşti. TCDD’ye 5 milyar 510 milyon TL, Elektrik Üretim A.Ş.’ye 1 milyar 914 milyon TL, ÇAYKUR’a ise 1 milyar 210 milyon TL borç verildi. Mali kurumlar içinde, başka mali kurumlara verilen borç 1 milyar 138 milyon TL oldu.

Diğer yüksek artış ise yüzde 114,1 artış ile mal ve hizmet alımlarında yaşandı. Enflasyonun tesiri görülen bu kalemde bütçe varsayımına nazaran 5 ay sonunda gerçekleşme yüzde 51,8 oldu.

Ocak-Mayıs devri borçlanma

Bu ortada, Ocak-Mayıs periyodunda kamunun net borçlanması 95 milyar 673 milyon dolar oldu. Bu borçlanmanın 86 milyar 379 milyon TL’si iç borçlanmayla gerçekleşti. İç borçlanmada kullanım, yani yeni borç alımı 233 milyar 586 milyon TL, birebir periyotta iç borç ödemesi ise 147 milyar 207 milyon TL olarak gerçekleşti.