Handan Sema CEYLAN
Pandemide Kazakistan’ın Almatı Havalimanı’nı tapusuyla birlikte alan, Antalya Havalimanı işletmeciliğini 2052’ye kadar uzatan TAV, bundan sonra metrosundan, ticari alanlarına, konaklamasından otoparkına kadar yeni bir trend haline gelen “airport city”ler kuracak. Almatı satın almasıyla şimdiye kadar vermediği yakıt hizmetini de sunmaya başlayan TAV, free shop, konaklama-ağırlama servisleri, yemek hizmetleri, ulaştırma, teknoloji ve güvenlik hizmetlerini bütünleşik hale getirdi.
Uçaklarda sık sık duymaya alıştığımız “kaptanınız konuşuyor” anonsu, bundan sonra TAV Havalimanları’nın tüm açıklamaları için gerçek olacak. TAV’ın duayen CEO’su Sani Şener’den mayıs ayında vazifesi devralan “Serkan Kaptan”, soyadıyla uyumlu biçimde şirkete yeni rota çiziyor. 15 havalimanının işlemesini sağlayan TAV, 29 ülkede 90 havalimanında da başka servis şirketleriyle bulunuyor. Kaptan’a nazaran, TAV’ın servis şirketleri bu havalimanlarındaki öncü güçleri olacak, buradaki tanınmışlıklarıyla vakit içinde havalimanının tamamının işletmesine de talip olabilecekler. Kaptan, yeni devir amaçlarını DÜNYA’ya anlattı.
Pandemi sürecinde iki büyük havalimanının ihalesini aldıklarını söyleyen TAV Havalimanları Holding CEO’su Serkan Kaptan, “Bizim kesimimizde ‘bir ihale anonsu yapıldı, son dakikada hazırlandım, ihaleye girdim aldım’ diye bir şey yok. Yıllarca pazarı takip edeceksiniz, zira son dakikada yeteri kadar agresif olamayabiliyorsunuz. Geçmişte ilgilenmişseniz, alabileceğiniz riskleri biliyorsunuz. Pandemiden evvel takip ettiğimiz pazarlar vardı. Pandemide her yer tabana çakıldı. Lakin biz durmadık” diyor. Antalya Havalimanı’nın ihalesinin müddeti bitmeden yenilenmesi sürecini sorduğumuz Kaptan, şunları söylüyor: “Pandemide Antalya Havalimanı’nın yolcu oranı yüzde 30’lara düştü. Lakin bunun artacağını biliyorduk. Daima hazırdık, aslında içerde olduğumuz için avantajımız vardı. Ortağımız Fraport ile ihaleyi kazandık. Böylelikle 2027 başı bitecek olan havalimanı işletme müddetimizi 2052’ye taşımış olduk. 30 yıllık bir muahede hem yatırımcılarımız hem çalışanlarımız açısından kıymetli bir moral kaynağı. Bunu pandemide başardık.”
Pandemideki ikinci muvaffakiyetlerinin Orta Asya’nın merkezi pozisyonundaki Kazakistan’ın Almatı Havalimanı’nı almak olduğunu belirten Kaptan, “Satış görüşmelerine 2018’de başlamıştık. Görüşmeler uzun sürdü. 2020’nin Mayıs ayında görüşmeleri sonuçlandırdık ve tam bir yıl sonra 2021’in Mayıs’ında bu havalimanını üstümüze aldık” diye konuşuyor. Kaptan, İpek Yolu’nun ortasında bulunan bu lokasyonun Çin’in “Kuşak ve Yol” çalışması için de kıymetli olduğuna dikkat çekerek, “En değerlisi de burada 10-20-30 yıllık imtiyazımız yok, tapusuyla birlikte aldık. Eksiksiz bir havalimanı işletmesi… Bizim yurtdışı işletmelerimiz daima limanının A’dan Z’ye bütün servisleriyle işletilmesidir. Birinci sefer yakıt işini de böylelikle almış olduk. Kıymetli bir yakıt devi danışmanımız oldu. Süreci öğreniyoruz. Her şey çok süratli gelişiyor. Kazakistan’da beklediğimizin üzerinde bir trafik var. Bu sene 2019’un yüzde 6-7 üzerinde olacağını öngörüyoruz” biçiminde konuşuyor.
15 TEMMUZ’DAN TECRÜBELİYİZ ALMATI’DA YOLCULARI KORUDUK
Kısa bir müddet evvel siyasi bir iç krizle çalkanan Kazakistan’da, süreci nasıl yönettiklerini de sorduğumuz Kaptan, “Kazakistan potansiyeli büyük bir yer. 18 milyon nüfusu var. Dünyanın etrafı karayla çevrili en büyük ülkesi, bu yüzden ‘Landrock’ diyorlar. Petrol, doğalgaz, mineral kaynakları açısından varlıklı. Kazaklar da 20 yıl evvelki Ruslar üzere, gezmeye, harcamaya, iyiyi deneyim etmeye meraklılar. Oraya gerçek bir vakitte girdik. Hatırlattığınız üzere 5 Ocak’ta, bir kalkışma oldu. Bu periyotta havalimanını hiç kapatmadık. Biz Türkler kriz vakitlerini düzgün yönetiyoruz. TAV olarak fevkalâde vakitlerde deneyimlerimiz var. Biliyorsunuz 15 Temmuz’da köprüden sonra en önemli saldırıyı Atatürk Havalimanı’nda yaşamıştık. Ayrıyeten Atatürk Havalimanı’nda olan hain bombalı akında 47 şehidimiz oldu. COVID’den evvel kuş gribinden tutun da Sars’a 11 Eylül’e kadar küresel krizlerin hepsini yaşadık. Almatı’da bu ıstırap yaşanınca, devlet otoriteleriyle süreci çok düzgün yönettik. En kıymetlisi de çalışanlarımızın da yolcularımızın da başına hiçbir şey gelmemiş olması. Havalimanına silahlı hücum olduğunu anladığımız anda uçaklardaki yolcuları inançlı olan kargo depomuza aldık” formunda anlatıyor.
200 MİLYON $ KAZAKİSTAN’A 600 MİLYON $ ANTALYA’YA YATIRIM
Kaptan, Kazakistan’da daha hoş öyküler yazmaya hazırlandıklarını, yeni bir terminal inşa edeceklerini 200 milyon dolar yatırım yapacaklarını anlatıyor. “Burada yalnızca yeni bir dış sınırlar terminali yapmıyoruz aslında. Cumhurbaşkanına ilişkin yeni bir devlet konuk meskeni, genel havacılık tesisleri yatırımları da yapıyoruz” diyor Kaptan ve şunları ekliyor: “Şu anda Antalya’da da 600 milyon Euronun üzerinde yatırım yapıyoruz ve süratle yol alıyoruz. 2024 sonunda orijinal tesisleri orada işletmede göreceğiz. Antalya’nın kapasitesini 35 milyon yolcudan 70 milyonlara çıkarıyoruz. Bu çok önemli bir sayı. Antalya Türkiye’nin turizm başşehri bir de Akdeniz çanağındaki en büyük turizm merkezi. Akdeniz’de Antalya’yı Mikanos yahut Ibiza takip ediyor fakat sayılar düşük. Mesela İspanya Mayorka’da 350 bin yatak kapasitesi var, Antalya’da bugün 650 bin yatak var. Önümüzdeki 20 yılda 950 bin yatak kapasitesine ulaşacak. Buna paralel biz de kapasitemizi artıracağız.”
TAV İŞLETME HİZMETLERİ YAHUT IT ŞİRKETİMİZ YOLUMUZU AÇACAK
Yönettikleri havalimanı sayısının 15 olduğunu anlatan Kaptan, “Ancak sunduğumuz hizmetlerle 29 ülkede 90 havalimanındayız. Hizmet şirketlerimizin gelişmesini isterken, ağımızı büyütmeyi hedefliyorduk. Münasebetiyle biz bir yeri tam olarak işletmeden bile TAV markası ile oralarda tanınırlığımız oluyor. TAV İşletme Hizmetleri yahut IT şirketimiz TAV Technologies’in açacağı kapılar sayesinde yatırımcı olarak havalimanlarında olmayı planlıyoruz. Yeni periyottaki gelişim stratejimizde bu var. Ayrıyeten hizmet verdiğimiz yerlerde mevcut mühletleri artırmayı planlıyoruz. Yakıt hizmetleri üzere öteki hizmetleri de artırarak, daha da kapsayıcı hizmetler vermeyi planlıyoruz” diyor.
TİCARİ ALANLAR DA AÇACAĞIZ METRO DA İŞLETECEĞİZ
Kaptan, hizmetleri ile ilgili, “HAVAŞ’ımız var. THY ile TGS’nin de ortağıyız. Türk pazarının yaklaşık yüzde 80’ine hitap ediyoruz” diyor ve şunları ekliyor: “Yurtdışında da HAVAŞ, Letonya Riga’nın akabinde geçtiğimiz aylarda Agreb Havalimanı’nın tüm yer hizmetlerini üstlendik. Yalnızca yolcu transferi değil, kargo hizmetlerini de veriyor. Bu da önemli bir operasyon. Onun dışında BTA yiyecek-içecek, TAV Özel Güvenlik ve ATÜ Duty Free şirketlerimiz var. Zincirimizde olmayan tek hizmet trafik denetim hizmetleri, zira onu devlet yapar. Havalimanı işletmeciliği dışına çıkmayı düşünmüyoruz. Lakin yeni devirde terminal ve klasik havalimanı işletmeciliği dışında havalimanı alanı olan ‘airport city’ diye tabir ettikleri havalimanı kentlerini yaratmak istiyoruz. Terminallerin içinde otel işletmesi yapıyoruz. Bunu airport city içinde terminal binası dışında kurabileceğiz. Yeniden birebir halde ticari merkezler yapabilecek ve havalimanı içinde tramvay yahut metro istasyonları ile otopark işletmeciliğini yapabileceğiz. Yani havalimanları ile irtibatlı olmak koşuluyla, oranın gelişimine katkı sunacağız. Bunu da bilhassa yurtdışında yapacağız.”
2019 SAYILARINI 2023’TE YAKALAYACAĞIZ
Yolcu sayılarında 2019’a çok yaklaşıyoruz. Türkiye, toparlanmada daha şanslı. Genel olarak Avrupa ve dünya çapındaki beklentiler 2019 yılının sayılarına 2024’te ulaşacağımız biçiminde. Ukrayna-Rusya savaşına karşın biz 2023’te 2019 sayılarını yakalayacağımıza inanıyoruz. Türkiye’de Ankara, İzmir Bodrum, Antalya ve Gazipaşa Alanya havalimanlarını işletiyoruz. Yurtdışında da Gürcistan, Makedonya, Tunus, Suudi Arabistan, Hırvatistan, Kazakistan ve Letonya üzere ülkelerdeyiz. Bunlar daima gelişen pazarlar. Gelişen pazarlarda da genelde kriz sonrası toparlanma daha süratli oluyor. Stratejimiz gelişen pazarlarda olmak. Güzel giden devirde süratli büyüyoruz, berbata giden periyotların akabinde da süratle toparlanıyoruz. 2019’a nazaran toparlanmamız yüzde 85.
KAPTAN’DAN GELECEK İÇİN ÜÇ TREND
1- PANDEMİ TRENDİ DEĞİŞTİRDİ DEV UÇAKLAR ÜRETİMDEN KALKTI
Pandemiden evvel geleceğe bakarken, ‘Havalimanları kalır, büyükler küçükleri bünyesine katar’ diyorduk. Bir de ‘Büyük gövde uçaklarla yolcuları bir noktadan başkasına taşır, oradan dağıtır bir noktaya taşır’ diye düşünüyorduk. Pandemide fikirler çok değişti. ‘Hub to hub’ dediğimiz bu sistem ve dev uçaklar fikri pandemiyle öldü. Mesela dünyanın en büyük uçaklarının üretimi, çift katlı Airbus A380’lerin üretimi geçen sene durduruldu. Böylelikle birinci kere, dünyada bir uçak üretim bandındayken, imalatına son verildi. Bir de kimi ülkelerin bayrak taşıyıcısı hava yolları satıldı. Ancak özelliklerini ve kimliklerini kaybedip ortadan kalktılar. Kriz devirlerinde devletin dayanağı çok kıymetli. THY bunun en hoş örneklerinden biri. Bugün Avrupa’da ‘low cost’ dediğimiz düşük maliyetli havayollarının akabinde en çok müşterisi olan; THY. Bunun da kıymetli nedeni krizi yanlışsız siyasetlerle yönetmiş olmak ve kaliteli hizmet.
2- UYGUN MALİYETLİ HAVAYOLLARI İÇİN DAHA KOLAY TERMİNALLER GELİŞECEK
Low cost, havayolları da kıymetli bir trend. Bu düşük maliyetli havayolları, ana havalimanlarına uçmuyorlar. Mesela Londra’da Heathrow’a, Paris’te Charles de Gaulle’e uçamıyorlar. Daha ucuz olan ikincil yahut üçüncül kent havalimanlarına gidiyorlar. Büsbütün maliyet odaklılar. Elbette bu muhtaçlığa uygun havalimanı hizmetleri de kıymetli bir trend olacak. Yolcu aslında daha uygun fiyatlı uçuşta yalnızca maliyete bakıyor. Gelecekte tahminen birebir havalimanlarında daha kolay, hizmet çeşitliliğinin kısıtlı olduğu terminaller de olacak.
33 MULTI-MODAL NAKLİYAT ARTACAK
Hava kargonun değeri maliyetlere karşın azalmadı. Zira küreselleşen dünyada daha sabırsız olduk. E-ticarette herkes aldığı eserin sonraki gün kendisine ulaşmasını istiyor. Bu trendin de hava kargo işlerine yansıyacağını düşünüyorum. Multimodal dediğimiz kargo merkezlerinin sayısı çok çok artacak. Size tekrar Kazakistan’dan örnek vereyim. Ülkede deniz yok lakin harikulade gelişmiş kara-demir ve havayolu var. Oradaki havalimanında kargo tesislerimizin kendi demiryolu istasyonları var. Dünyanın en değerli süratli moda devlerinden biri, Avrupa’dan kargo uçaklarını Almatı’ya yolluyor. Buradan eserler küçük uçaklarla ya da TIR’larla bölgeye dağıtıyor. Birebir formda Çin’de ürettiği eseri de tekrar Almatı’dan Avrupa’ya taşıyor. Bu usul taşıma gelişecek.
LOUNGE’LARDA TABLOLAR, HEYKELLER MERKEZDE DİJİTAL SANAT…
Serkan Kaptan ve grubu ile Contemporary İstanbul’un 17’nci edisyonunun düzenlendiği Haliç’teki Tersane İstanbul’da buluştuk. Kaptan, TAV Passport ile sponsor oldukları CIF Dialogues panelinin akabinde sorularımızı yanıtladı. CIF Dialogues panelinin moderatörü Cenova Müzesi’nin Yöneticisi Mark Olivier Wahler’in kendisini sahneye “Bir müze yöneticisi olarak kendilerini çok kıskanıyorum. Biz müzelerimize gelecek insan ararken, onların salonlarından milyonlarca insan geçiyor” dediğini hatırlatarak, sanatla ilgilerini soruyorum. Kaptan, şunları söylüyor: “Havalimanlarında alış-veriş dışında, yolcuların bekledikleri alanlarda farklı bir deneyim sunmak istedik. Sanat için birinci adımı Atatürk Havalimanı’nı işletirken atmıştık. Check-in salonunda büyük kalıcı bir stant alanı ayırdık. Akabinde Ankara’da ve İzmir’de de sanata tartı verdik. Bu işi bir üst basamağa lounge’larımıza çıkardık. Gürcistan’daki CIP salonumuzda, lokal sanatkarların yağlı boya fotoğraflarını, heykellerini sergiledik. Sonra bunu öbür lounge’larımıza da taşıdık. Bizim salonlarımıza girdiğinizde duvarlarda sanat yapıtları görürsünüz, masalarda nesnelere rastlarsınız. Altlarında kodları vardır, lounge’ın resepsiyonundaki arkadaşlarımız ilgilenenlere sanatkarla ilgili bilgiler verir. Bu sanata bakışımızın havalimanı boyutu. Ayrıyeten kendi ofi slerimizde de sanatın içindeyiz. İstanbul’daki 7 katlı merkez ofi simizde, dijital sanatı tanıtmak için bir Türk sanatkarla çalıştık. 60’ın üzerinde yapıtı var. Koleksiyonlarımızda tanınan sanatkarların yapıtları de var, genç sanatkarları da destekliyoruz.”