Hilal SARI
Enerji zengini Ortadoğu ülkeleri Memleketler arası Para Fonu’nun öngörülerine nazaran, artan petrol fiyatları nedeniyle beklenmedik 1,3 trilyon dolarlık bir gelir elde edecek. Suudi Arabistan başta olmak üzere, Körfez ülkelerinde petrol gelirlerinden beslenen varlık fonlarının da büyümesi bekleniyor. IMF’nin Ortadoğu ve Kuzey Afrika (MENA) Yöneticisi Jihad Azour, Financial Times’a verdiği demeçte, “Bölgenin petrol ve doğalgaz ihracatçılarının, bilhassa de Körfez ülkelerinin kümülatif petrol gelirlerinde 2026’ya kadar 1,3 trilyon dolarlık artış görülecek” diye konuştu.
“Körfez’in varlık fonları petrolle ihya olacak”
Dünyanın en büyük petrol ve gaz üreticilerinin bulunduğu Körfez bölgesinde tıpkı vakitte dünyanın en büyük varlık fonları da bulunuyor. Suudi Arabistan’ın Kamu Yatırım Fonu (PIF), Katar Yatırım Otoritesi, Birleşik Arap Emirlikleri’nin Abu Dhabi Yatırım Otoritesi, Mubadala ve ADQ üzere fonları, Kuveyt Yatırım Otoritesi bunlardan kimileri. Suudi Prens Mohammed bin Salman’ın başkanlık ettiği 620 milyar dolarlık PIF, 2. çeyrekte ABD paylarına 7,5 milyar dolardan fazla yatırım yaptı. Düşen pay fiyatları sırasında yatırım yaptığı paylar ortasında Amazon, PayPal ve BlackRock üzere şirketler var. Bölgenin varlık fonları da emsal formda teknoloji, sıhhat, hayat bilimleri ve pak güç üzere alanlara yatırımlar yaptı. IMF MENA Yöneticisi Azour, “Körfez ülkelerinin petrolden gelecek ilave gelirleri ‘geleceğe yatırım’ için kullandığını ve bunun bölge ekonomilerinin randımanını artıracak değerli bir trend olduğunu” söyledi.
Suudi Arabistan 9 yıl sonra cari fazla verecek
PIF, petroldeki artışın en büyük kazananlarından biri olacak ve IMF öngörülerine nazaran bütçe fazlası bu yıl GSYH’nin yüzde 5,5’ine denk gelerek rekor kıracak. Suudi Arabistan iktisadı petrol fiyatları sayesinde 2013’ten bu yana birinci kere cari fazla verecek. Ayrıyeten IMF öngörülerine nazaran Suudi Arabistan bu yıl yüzde 7,6 büyüme kaydedecek ve bu son on yılın en süratli büyümesi olacak. PIF’in yatırımları 2022’de de hükümetin yatırımlarını aşacak. IMF raporuna nazaran Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt, Bahreyn, Katar ve Umman’ın yer aldığı Körfez İşbirliği Kurulu 2021’deki yüzde 2,7’lik büyümenin akabinde bu yıl yüzde 6,4 büyüyecek.
Petrol haziran tepesinden %30 düşse de 100 dolardan uzaklaşmadı
Savaş ve pandemi sonrası güzelleşme petrol fiyatlarını yükseltmişti. Resesyon telaşlarıyla petrol fiyatları haziran doruklarından 30 dolar kadar düşmüş olsa da 100 dolara yakın seyrini koruyor. ABD’nin Körfez ülkelerinden ‘üretimini artır’ talepleri ise şimdilik karşılıksız kalmaya devam ediyor. Suudi Arabistan’ın petrol devi Saudi Aramco geçtiğimiz hafta 2022’nin 2. çeyreği için 48,4 milyar dolarla rekor kâr açıklamıştı. Bloomberg haberine nazaran bu, şimdiye kadar borsada süreç gören bir şirketin elde ettiği en yüksek çeyreklik kâr. Şirketin net gelirleri geçen yıla nazaran yüzde 90 arttı. Abu Dhabi’de faaliyet gösteren güç uzmanı Ibrahim Elghitany de petroldeki artışın kraliyet için “altın bir fırsat” olduğunu söylüyor ve Suudi Arabistan’ın petrolden farklılaştırmaya çalıştığı iktisadı için petrol dışı kalkınma planlarını finanse etmek için gereksinim duyacağı büyük cari fazlalar getireceğine dikkat çekiyor.
IMF, Suudi Arabistan’dan güç teşviklerini kaldırmasını istiyor
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ve Rusya’nın da ortalarında yer aldığı müttefikleri (OPEC+) ABD Lideri Joe Biden’ın “üretimi artır” davetlerine kulağını tıkamıştı. Artık Milletlerarası Para Fonu, tüm dünyada enflasyonu yükselten petrol fiyatlarının geçim krizine yol açması sonrası Suudi Arabistan’dan yurtiçi yakıt fiyatlarına uyguladığı üst limiti kaldırmasını istiyor. Suudi Arabistan geçen yıl geçim krizinin tesirlerini hafifletmek ve vatandaşını korumak için yakıt fiyatlarında üst limit uygulamaya başlamıştı. 2060 yılında sıfır karbon bir iktisada dönüşme amacı olan Suudi Arabistan, IMF’ye nazaran “Yurtiçi tüketimin azaltılması ve emisyon gayelerine ulaşılması için iç piyasadaki güç fiyatlarının artmasına müsaade vermeli”. IMF’nin Suudi Arabistan misyonu yöneticisi Amine Mati, verdiği bir röportajda “Mevcut teşvikleri sonlandırarak büyük bir randıman kazanılabilir. Suudi Arabistan yeşil dönüşümü ve emisyonları azaltma fikriyle de uyumlu halde güç fiyatlarının daha da artırılması konusunda yeterli bir konumda” diye konuştu.
Elektrik üretiminde petrolün hissesi 22 yılda 5 katına çıktı
IMF’nin Suudi Arabistan’dan fi yat limitlerini kaldırmasını istemesinin değerli bir nedeni de hem yaz aylarında klima kullanımı nedeniyle tüketimin artacak olması hem de petrolün elektrik üretiminde hala çok büyük bir hisseye sahip olması. Suudi Arabistan’ın elektrik üretiminin yüzde 40’ından fazlası petrolle yapılıyor ve Bloomberg’deki habere nazaran Suudi güç dalında petrol kullanımı 2000’den bu yana yüzde 500 artmış durumda. Ortadoğu’nun genelinde de yaz ve bahar aylarında havalandırma kullanımı nedeniyle petrol talebi yüzde 10 artıyor. Suudi Arabistan bu dönemlik artışta yüzde 75 ile aslan hissesine sahip.
Avrupa’nın Ortadoğu’dan dizel ithalatı 3 yılın zirvesinde
Avrupa ülkelerinin Ortadoğu’dan dizel tipi yakıt ithalatı tanker datalarını lzleyen Vortexa bilgilerine nazaran ağustosta üç yıldan uzun bir mühletin en yüksek seviyesine çıkacak. Ana neden tekrar aylardır devam eden güç darboğazı. Fakat jet yakıtı ithalatının dizelin bilakis düşeceği öngörülüyor. Bu ay Avrupa’nın 1,67 milyon ton dizel yakıt ithal etmesi beklenirken, bunun Haziran 2019’dan bu yana en yüksek hacim olduğu aktarıldı. Avrupa’nın jet yakıt ithalatı ise havacılık bölümünde yaşanan iptaller nedeniyle ağustosta yüzde 79 düşüşle 457 bin tona düşmeye hazırlanıyor. Bu da şubat ayından bu yana görülen en düşük düzey. Ortadoğu’da rafine edilmiş toplam yakıt ihracatının ise Avrupa’ya ihraç edilen 934 bin tona karşın ağustosta 2,12 milyon tona gerilemesi öngörülüyor. Eylül ayında Avrupa’ya varmak üzere toplam 851 ton yakıt taşıyan tanker, Süveyş Kanalı’na hakikat yola çıktı. 15 tanker daha provizyonlu biçimde Avrupa ülkeleri tarafından 1,1 milyon ton yük taşımak üzere rezerve edildi.